(ΕΥΘΕΙΕΣ-ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ)

ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

(ΕΥΘΕΙΕΣ-ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ)

ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Όταν αυτός που ρωτάει (Α) απευθύνεται σε κάποιον πομπό (Β) άμεσα-απευθείας, έχουμε ευθεία ερώτηση. Οι ευθείες ερωτήσεις είναι κύριες, ανεξάρτητες προτάσεις. Συνήθως εισάγονται με ερωτηματικές αντωνυμίες (ποιος, πόσος κ.λπ.), με ερωτηματικά επιρρήματα (πού, τι, πότε, γιατί κ.λπ.) ή με ερωτηματικά μόρια ( άραγε, τάχα, μήπως κ.λπ.).Έχουν ερωτηματικό στο τέλος.

Πχ. Ποιος θα έρθει αύριο;

       Πότε θα έρθει;

       Άραγε θα έρθει αύριο;

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Όταν η ερώτηση που έγινε από τον Α ανακοινώνεται σε κάποιον άλλο από ένα τρίτο πρόσωπο που μεσολαβεί (έμμεσα-πλαγίως), έχουμε πλάγια ερώτηση.

Οι πλάγιες ερωτήσεις είναι δευτερεύουσες προτάσεις. Έχουν τελεία στο τέλος.

Πχ. Με ρώτησε ποιος θα έρθει αύριο. (δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική)

      Αναρωτιέται πότε θα έρθει. (δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική)

      Μας ρώτησε αν θα έρθει αύριο. (δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική)

ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΔΙΑΚΡΙΣΗ

Ανάλογα με τη σκοπιμότητα του ομιλητή διακρίνονται σε:

Α) γνήσιες ερωτήσεις, με τις οποίες ζητάμε μια πληροφορία.

Π.χ Τι κάνεις αύριο βράδυ;

Β) ρητορικές ερωτήσεις, με τις οποίες ο ομιλητής δε ζητά να πληροφορηθεί κάτι, αλλά διατυπώνει με έμφαση μια κρίση (στην ουσία δεν είναι ερωτηματικές).

Π.χ Είσαι με τα καλά σου; (δεν είσαι με τα καλά σου.)

Γ) ερωτήσεις προσταγής, με τις οποίες ουσιαστικά ο ομιλητής διατυπώνει μια προσταγή-επιθυμία με ευγενικό τρόπο.

Π.χ Κλείνεις, σε παρακαλώ, την πόρτα; (αντί: Κλείσε την πόρτα!)

ΟΛΙΚΗΣ-ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ(ΚΛΕΙΣΤΕΣ-ΑΝΟΙΚΤΕΣ)

Οι ερωτήσεις (ευθείες και πλάγιες) διακρίνονται ανάλογα με το είδος της απάντησης που επιδέχονται σε : ολικής και μερικής άγνοιας.

- ΟΛΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ, όταν αυτός που ρωτάει  αγνοεί όλο το περιεχόμενο της ερώτησης και περιμένει ως απάντηση ένα ναι ή όχι, βέβαια, ασφαλώς, καθόλου κλπ.

Πχ. Με ζήτησε κανείς στο τηλέφωνο σήμερα; (Απάντηση: ναι/όχι/κανένας κλπ.)

- ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ, όταν αυτός που ρωτάει αγνοεί μόνο ένα μέρος του περιεχομένου της ερώτησης και περιμένει διασαφητική απάντηση ως προς αυτό.

Πχ. Ποιος με ζήτησε στο τηλέφωνο; (Ξέρω ότι κάποιος με ζήτησε αλλά ποιος;)

Σημείωση: Μια ερώτηση (ευθεία ή πλάγια) ολικής άγνοιας μπορεί να είναι διμελής, δηλαδή να αποτελείται από δύο ερωτηματικές προτάσεις, που συνδέονται με το διαχωριστικό (ή).

Πχ. Θα έρθεις μαζί μας ή θα μείνεις;

      Με ρώτησε αν θα πάω μαζί τους ή αν θα μείνω.

Σ’ αυτήν την περίπτωση ισχύει κατά πάσα πιθανότητα ένα από τα δύο σκέλη.  

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που εισάγονται με: α) τα ερωτηματικά μόρια αν, μήπως (ολικής άγνοιας) β) με ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα (μερικής άγνοιας)

Συντακτικά λειτουργούν ως:

    α. Αντικείμενο

Πλάγια ερωτηματική ως αντικείμενο παίρνουν ρήματα ή εκφράσεις όπως: ρωτώ, εξετάζω, απορώ, σκέφτομαι, αμφιβάλλω, δεν έχω ιδέα, δεν είμαι βέβαιος κλπ.

Π.χ. Αμφιβάλλω αν θα έρθει μαζί μας.

       Τον ρώτησε τι γνώριζε για το συγκεκριμένο θέμα

       Δεν ήξερα πότε θα φύγουν

       Απορώ γιατί να μην πάει στο γιατρό.

      Εξήγησε μου αμέσως τι συμβαίνει.

   β. Υποκείμενο

Πλάγια ερωτηματική πρόταση ως υποκείμενο παίρνουν απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις που έχουν σημασία συγγενική με τη σημασία των προηγούμενων ρημάτων, όπως : δεν είναι βέβαιο, είναι παράξενο, είναι ζήτημα, είναι ανεξήγητο, δεν είναι σίγουρο, είναι γνωστό κλπ.

Πχ. Είναι γνωστό πόσο ενδιαφέρεται για τη δουλειά του

       Δεν είναι βέβαιο αν θα λέει την αλήθεια ή (αν) υποκρίνεται.

       (Είναι) ζήτημα αν δούλεψε μια ώρα.

   γ. Επεξήγηση

Πλάγια ερωτηματική πρόταση ως επεξήγηση παίρνουν :

1. ουσιαστικά που έχουν συνήθως σημασία συγγενική με τη σημασία των προηγούμενων ρημάτων, όπως: ερώτηση, απορία, αμφιβολία, σκέψη κλπ.
2. δεικτικές ή αόριστες αντων. ουδετέρου γένους, όπως :αυτό, εκείνο,ένα κλπ.

π.χ. Αυτό (ή ένα πράγμα) δεν καταλαβαίνω, πώς έφτασε τόσο γρήγορα.

      Έχω μια απορία, γιατί συμπεριφέρθηκε έτσι.

      Στην ερώτηση μου, γιατί το έκανε αυτό, δεν είπε απολύτως τίποτα(κύρια)

       Τον έτρωγε η αμφιβολία, αν έπραξε σωστά.

     

·         Η πλάγια ερωτημ. ως επεξήγηση χωρίζεται πάντοτε  με κόμμα από την κύρια.

·         Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις δεν χωρίζεται με κόμμα

·         Παίρνει άρνηση δε(ν) ή μη(ν)

ΕΥΘΥΣ- ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΥΘΥΣ- ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΓΕΝΙΚΑ

Τα λόγια κάποιου μπορούμε να τα ακούσουμε με δύο τρόπους:

1) ΑΜΕΣΑ (ευθύς λόγος): ακούμε το ίδιο πρόσωπο να μιλάει

Πχ. Δεν θα πάω στο σχολείο σήμερα

       Φέρε μου ένα τετράδιο, σε παρακαλώ.

       Τι ώρα θα γυρίσεις τη νύχτα;

2) ΕΜΜΕΣΑ (πλάγιος λόγος): ακούμε τα λόγια ενός προσώπου όχι από το ίδιο το πρόσωπο ακριβώς όπως τα είπε, αλλά όπως τα μεταφέρει κάποιο άλλο πρόσωπο.

Πχ. Με πληροφόρησε ότι δεν θα πάει στο σχολείο σήμερα.

      Με παρακάλεσε να του φέρω ένα τετράδιο.

       Με ρώτησε τι ώρα θα γυρίσω τη νύχτα.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Ο Γιώργος είπε: «Θα πάω σινεμά» (ευθύς λόγος όχι πλάγιος)

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

·         Για να μετασχηματίσουμε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, χρησιμοποιούμε ένα ρήμα (λεκτικό, γνωστικό, αισθητικό, ερωτηματικό) + λόγια  αρχικού ομιλητή

Πχ. Με ρώτησε + αν ήμουν κουρασμένος

Μου εξέφρασε +τη συμπάθεια του (ότι με συμπαθεί)

·         Κατά τη μετατροπή του ευθύ λόγου σε πλάγιο, γίνονται κάποιες μεταβολές.

1) Η κύρια πρόταση κρίσης γίνεται → δευτερεύουσα ειδική πρόταση

Πχ. Θα πάω μαζί του (κύρια κρίσης) → Μου είπε ότι θα πάει μαζί του (ειδική)

2) Η κύρια πρόταση επιθυμίας γίνεται → δευτερεύουσα βουλητική πρόταση

Π.χ Φέρε μου λίγο νερό (επιθυμίας) → Μου ζήτησε να του φέρω λίγο νερό (βουλητ.)

3) Η ευθεία ερώτηση γίνεται → δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική.

Π.χ Πόσα χρήματα χρειάζεσαι; → Με ρώτησε πόσα χρήματα χρειάζομαι (πλάγια)

4) Η δευτερεύουσα πρόταση παραμένει → δευτερεύουσα πρόταση

Πχ. Θέλω να φύγω → Μου είπε ότι θέλει να φύγει

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (Στον καθημερινό λόγο διατηρείται ο ίδιος χρόνος)

·         Όταν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε Ενεστώτα-Παρακείμενο-Μέλλοντα δεν υπάρχουν αλλαγές στο χρόνο του πλάγιου λόγου.

Π.χ Παρακολουθώ ένα σεμινάριο → Λέει ότι παρακολουθεί ένα σεμινάριο

          (ενεστώτας)                                       (ενεστώτ.)       (ενεστώτ.)

         Πήγα σε ένα σεμινάριο → Λέει ότι πήγε σε ένα σεμινάριο.

       (αόριστος)                                   (ενεστ.)     (αόριστ.)

·         Όταν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε Παρατατικό- Αόριστο- Υπερσυντέλικο, παρατηρούμε τα εξής :

Α) Αν το ρήμα στον ευθύ λόγο βρίσκεται σε Ενεστώτα ή Παρακείμενο, τότε κατά τη μετατροπή του σε πλάγιο, είτε παραμένει το ίδιο είτε μετατρέπεται στον αντίστοιχο παρελθοντικό χρόνο (ενεστώτας → παρατατικός , παρακείμενος → υπερσυντέλικος)

Πχ. Είναι αδύνατο να έρθω → Μου έλεγε ότι είναι / ήταν αδύνατο να έρθει.

            (ενεστώτας)                                   (παρατατ)      (ενεστώτας ή παρατατικός)

  Έχω στείλει το έγγραφο → Τον διαβεβαίωσε ότι έχει στείλει/ είχε στείλε το έγγραφο

  (παρακειμ.)                                          (αόριστος)                      (παρακείμενος ή υπερσυντέλικος)

Β) Αν το ρήμα στον ευθύ λόγο είναι σε μέλλοντα, τότε κατά τη μετατροπή του σε πλάγιο, είτε παραμένει το ίδιο είτε μετατρέπεται σε θα+παρατατικό

Πχ. Θα σε ενημερώσω  → Μου είπε ότι θα με ενημερώσει/θα με ενημέρωνε άμεσα

         (μέλλοντας)                  (αόριστ)              (μέλλοντας ή θα+παρατατικός)

Σημείωση: Αλλαγές γίνονται και στις εγκλίσεις, πρόσωπο, αντωνυμίες, επιρρήματα

ΛΙΓΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Προέρχεται από τη λέξη ράτσα (razza)= φυλή. Αντίληψη που υποστηρίζει την ανωτερότητα μιας φυλής και αποβλέπει στη διατήρηση της “καθαρότητας” και κυριαρχίας της.

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ

Φυλετικός: προκατάληψη εναντίον Εβραίων, Τσιγγάνων, Εγχρώμων.

Εθνικός: διακρίσεις σε βάρος μεταναστών και μειονοτήτων καθώς και πολιτικών προσφύγων που προέρχονται κυρίως από την Αν. Ευρώπη και τις τριτοκοσμικές χώρες.

Κοινωνικός:στιγματισμό, περιθωριοποίηση, κοινωνικός αποκλεισμός.Κριτήρια κοινωνικού ρατσισμού αποτελούν: το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, η οικονομική κατάσταση, το επάγγελμα, η καταγωγή, οι θρησκευτικές - ιδεολογικές πεποιθήσεις, η εξωτερική εμφάνιση, οι αποκλίνουσες κοινωνικές κατηγορίες (ομοφυλόφυλοι, ιερόδουλες, χρήστες ναρκωτικών, πρώην κατάδικοι...) και η φυσική κατάσταση (άτομα με ειδικές ανάγκες, φορείς ανίατων ασθενειών).

ΑΙΤΙΑ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ

-Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας και πνευματική ένδεια (φτώχεια)

- Κρίση αξιών, ανταγωνισμός, καχυποψία, μίσος.

- Οικονομικά και πολιτικά  συμφέροντα (πχ. ρατσισμός κατά των μαύρων = πρόσχημα εκμετάλλευσης τους από τους λευκούς→ αποικιοκρατία, σκλαβιά)

- Φανατισμός (θρησκευτικός, εθνικός)

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

1) Παιδεία που καλλιεργεί την κριτική στάση απέναντι σε ρατσιστικές εκδηλώσεις και ενθαρρύνει το σεβασμό και την ανοχή στην ετερότητα . Βασικοί φορείς της παιδείας αυτής είναι η εκπαίδευση, τα Μ.Μ.Ε., οι πνευματικοί άνθρωποι, οι πολιτιστικοί φορείς κ.α.

2) Καταδίκη και στηλίτευση των κρουσμάτων του ρατσισμού που εκφράζεται έμπρακτα με εκσυγχρονισμό των νομοθεσιών που εμμένουν σε ρατσιστικές αντιλήψεις.

3)΄Εμπρακτη ευαισθητοποίηση σχετικά με την κατοχύρωση και περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής των ευπαθών κατηγοριών στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό αγαθό, δικαίωμα στην εργασία, ασφάλιση, περίθαλψη, κοινωνική πρόνοια, εκπαίδευση, μόρφωση, διατήρηση πολιτιστικής ιδιαιτερότητας σε αρμονική συνύπαρξη με την κυρίαρχη κουλτούρα.

4)Ατομική ευθύνη:Το άτομο οφείλει να απορρίπτει το ρατσισμό όχι μόνο θεωρητικά αλλά και έμπρακτα μέσα από τη στάση και συμπεριφορά του απέναντι στις ομάδες εκείνες που είναι ευάλωτες στις οποιεσδήποτε ρατσιστικές αντιλήψεις.

                                             

                                                                     

B ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 2Η ΣΚΗΝΗ (στ. 659—730)

Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ  2η ΣΚΗΝΗ (στ. 659—730)

 

Αγγελιαφόροι στην τραγωδία:

1) Ανακοινώνουν ένα σημαντικό γεγονός που συνέβη εκτός σκηνής.

2) Θα πρέπει να μεταφέρει επακριβώς τα γεγονότα (ή λόγια) ΡΗΣΙΣ.

3) Συνήθως καθυστερεί να αναγγείλει το νέο για να προκαλέσει αγωνία.

4) Συνήθως αποχωρεί άμεσα μετά την αναγγελία της είδησης.

 

Αγγελιαφόρος: Επιτελεί λειτουργία αγγελιαφόρου αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας σύντροφος του Μενέλαου που σαν ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΟΣ δίνει λύση. Είναι ανήσυχος που χάθηκε η Ελένη και φοβισμένος μήπως κατηγορηθεί ο ίδιος. Στη συνέχεια νιώθει έκπληξη που βλέπει την Ελένη, αλλά και κάποια ανακούφιση. Μιλάει άσχημα στην Ελένη γιατί νιώθει μίσος (όπως και όλοι οι Έλληνες) γι΄ αυτήν. Φαίνεται μάλιστα πως ο Μενέλαος του έδωσε αυτό το δικαίωμα.

 

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΛΕΝΗΣ ΑΠΟ ΜΕΝΕΛΑΟ

Ο Ευριπίδης επιβράδυνε τη σκηνή της αναγνώρισης εσκεμμένα, αφού αφήνει το Μενέλαο να μάθει για το είδωλο από τον αγγελιοφόρο. Σκοπός του να υπογραμμίσει  την ιδέα του ειδώλου. Τα στοιχεία που οδηγούν πια στην αναγνώριση της Ελένης είναι: οι πληροφορίες της Γερόντισσας, τα λόγια της Ελένης και η μαρτυρία του Αγγελιαφόρου.

 

Μενέλαος και Ελένη (ΗΘΟΣ) : Μετά την αναγνώριση πλέουν σε πελάγη ευτυχίας. Αγκαλιάζονται, κλαίνε και εκφράζουν με λόγια τη χαρά τους. Η Ελένη εκδηλώνει με ευαισθησία τη χαρά της, λύνει τα μαλλιά της ως δείγμα απελευθέρωσης και κλαίει. Νιώθει ανακούφιση και ευτυχία που άρθηκε το αδιέξοδο. Γενικά νιώθει περισσότερο γαλήνη παρά εκρηκτική χαρά (την ένταση την πέρασε στην προηγούμενη σκηνή). Ο Μενέλαος αντιδρά υποτονικά, νιώθει σύγχυση και ότι χρειάζεται να ειπωθούν πολλά . Αναγνώρισε την Ελένη εγκεφαλικά, με τη λογική χωρίς να λειτουργήσει το συναίσθημα.

 

Χορός: Χαίρεται κι αυτός με τη χαρά της Ελένης και του Μενελάου.

 

Η ιδέα του «ειδώλου»: τονίζεται ιδιαίτερα σε αυτή τη σκηνή αυτή η ιδέα, που στήριξε ως τώρα την εξέλιξη του μύθου. Δείχνει πως οι Έλληνες και οι Τρώες εξαπατήθηκαν από την Ήρα και πολεμούσαν για ένα ίσκιο, ενώ το είδωλο, αφού επιτέλεσε το σκοπό του έφυγε στον ουρανό. Η Ελένη άδικα κατηγορήθηκε. Με αυτό τον τρόπο δίνει και αντιπολεμικά μηνύματα (ΔΙΑΝΟΙΑ): τονίζεται η ματαιότητα του Τρωικού πολέμου και όλων των πολέμων γενικά. Επίσης εξιλεώνεται η Ελένη και παρουσιάζεται ως θύμα θεών

 

 

 

Εικόνες:του ειδώλου από αιθέρα, με τη σπηλιά και τον ουρανό και του γάμου της Ελένης και του Μενελάου(οικογενειακός-χαρούμενος βίος).

 

Κωμικά στοιχεία: η εικόνα του ειδώλου είναι εξωπραγματική, φανταστική. Επίσης το ότι ο Αγγελιοφόρος ξαφνιάζεται με την Ελένη και μάλιστα την επιπλήττει. Τα σημεία αυτά μπορεί να προκάλεσαν κάποιο μειδίαμα στους θεατές.

 

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1. Ποιος είναι ο ρόλος του αγγελιαφόρου στην αρχαία τραγωδία;

2. Ποια είδηση μεταφέρει ο σύντροφος του Μενέλαου;

3. Η είδηση λυπεί ή χαροποιεί το Μενέλαο και γιατί;

4. Πώς ονομάζεται η αφήγηση γεγονότων από αγγελιαφόρο;

5. Να αφηγηθείτε τα λόγια της Ελένης-ειδώλου.

6. Πώς συμπεριφέρεται ο αγγελιαφόρος στην πραγματική Ελένη και γιατί;

7. Αυτά με κείνα σμίγουν: Ποιο είναι το σκεπτικό του Μενέλαου;

8. Να περιγράψετε τις εκδηλώσεις χαράς του ζεύγους.

9. Υπάρχουν κωμικά στοιχεία στο απόσπασμα και ποια;

10. Ποια άποψη του Ευριπίδη επανέρχεται έντονα στη σκηνή;

 

 

 

 

                                                   

Rosetti, Helen of Troy , 1863