ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΣΤΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

              

Ο Ν Ο Μ Α Τ Ι Κ Ε Σ
ΕΙΔΙΚΕΣ	ότι, πως, [που],να	Υποκείμενο Αντικείμενο επεξήγηση	Φαίνεται πως θα βρέξει Ομολόγησε ότι έκανε λάθος Ένα γνωρίζω, ότι δε γνωρίζω τίποτα
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ	Να	Υποκείμενο Αντικείμενο επεξήγηση	Πρέπει να είσαι προσεκτικός Θέλω να προοδεύεις Σπάνια το ήθελε αυτό, να μένει μόνος
ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ	μήπως ,μη(ν)	Υποκείμενο(σπ) Αντικείμενο επεξήγηση	Υπάρχει φόβος μήπως απολυθούν Φοβάται μήπως τον καταλάβουν Είχα πάντοτε ένα φόβο, μη βρεθώ χωρίς φίλους.
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡ.	α) αν, μήπως (ολικής άγνοιας) β)ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήμ.(μερική)	Υποκείμενο Αντικείμενο επεξήγηση	Δεν είναι βέβαιο αν λέει  αλήθεια Δεν ήξερα πότε θα φύγουν Έχω μια απορία, γιατί συμπεριφέρθηκε έτσι.
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ	αναφορικές αντωνυμίες (που, ο οποίος, όσος, ό,τι, όποιος κλπ	Υποκείμενο Αντικείμενο Κατηγορούμενο Επιθετικός πρ. παράθεση	Όποιος βιάζεται σκοντάφτει Καλέστε όποιον θέλετε Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις Αυτό είναι το βιβλίο που μου χάρισε Ο Γιώργος, που είναι φίλος μου, μου χάρισε ένα ωραίο βιβλίο.
Ε Π Ι Ρ Ρ Η Μ Α Τ  Ι Κ Ε Σ (ΕΠΙΡΡ. ΠΡΟΣΔ)
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ	αναφορικά επιρρήματα (όπου, όποτε, όπως, όσο κλπ).	Τόπου Τρόπου Χρόνου Ποσού Εναντίωση Παρομοίωση Συμφωνία(όρο)	Πήγαινε όπου θέλεις Κάνε όπως νομίζεις Ελάτε όποτε θέλετε. Μπορείς να φας όσο θέλεις Όσο και αν προσπάθησα, δεν τα κατάφερα Έκλαιγε, σαν να ήταν μωρό Θα δεχτώ μόνο όπως είπα
ΤΕΛΙΚΕΣ	να, για να	Σκοπός	Ήρθα για να σου πω αντίο
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ	γιατί, διότι, επειδή, μια και , καθώς, μια που	Αιτία	Δε θα έρθω, γιατί έχω πολλή δουλειά
ΧΡΟΝΙΚΕΣ	Χρον σύνδεσμοι	Χρόνος	Αφότου έφυγε, δεν ξαναγύρισε
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ	αν, εάν κλπ.	Προυπόθεση	Αν θέλεις, έλα να με βρεις
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ	ώστε να, για να, που να, που	Αποτέλεσμα	Δεν είναι τόσο ανόητος, ώστε να κάνει αυτό το πράγμα
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ	Ενώ, αν και, μολονότι, παρόλο κλπ	Εναντίωση Παραχώρηση	Αν και έβρεχε, το γήπεδο ήταν γεμάτο από φιλάθλους.

Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών και το συντακτικό τους ρόλο

1)    Μόλις το αυτοκίνητο ξεκίνησε, ένας περίεργος θόρυβος ακούστηκε

2)    Δεν κατάφερα να λύσω τις ασκήσεις, παρόλο που προσπάθησα αρκετή ώρα. Ίσως δεν μπόρεσα, επειδή δεν κατάλαβα καλά τη θεωρία.

3)    Είναι τόσο φιλόδοξος, ώστε θα μπορούσε να κάνει τι κάθε τι για να πετύχει.

4)    Αν ο καιρός επιδεινωθεί, θα παραμείνουμε στο καταφύγιο ως αύριο.

5)    Πολλές οικολογικές ομάδες αγωνίζονται, για να διασώσουν είδη του ζωικού βασιλείου που απειλούνται με εξαφάνιση.

6)    Αν και δεν καθυστέρησε πολύ, δεν του επιτράπηκε να μπει στην αίθουσα, γιατί η παράσταση είχε ήδη αρχίσει.

7)    Τον ξέρω καλά. Δεν είναι τόσο μνησίκακος, που να θέλει να εκδικηθεί.

8)    Ενώ ο καθηγητής παρέδιδε, αυτός συνεχώς σιγοψιθύριζε με το διπλανό του.

9)    Άμα μου μιλήσει ξαφνικά, φοβάμαι ότι θα τα χάσω, γιατί είμαι δειλός.

10) Επισημαίνουμε κάτι πολύ σημαντικό, ότι δηλαδή η τήρηση του συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων.

11)  Σου υπόσχομαι να είμαι πάντοτε προσεκτικός και επιμελής.

12) Ο πατέρας μου ένα μόνο σκοπό έχει, να με δει κάποτε μεγάλο και τρανό.

13) Φοβόμουνα μήπως φανερώσει τίποτα στο παραμιλητό του.

14) Δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεις σήμερα εργασία.

15) Εγώ δεν αγνοώ ότι η κατάσταση στην περιοχή μας εγκυμονεί κινδύνους.

16) Αυτό μόνο να προσέχεις, μην τύχει και σε ξεγελάσουν.

17) Δε μου είπατε αν με έχετε συγχωρήσει για τα σφάλματα που έκανα.

18) Μας απαγόρευσαν να παίζουμε μπάλα στην αυλή, μήπως χτυπήσουμε κανένα.

19) Με ρώτησε τι να κάνει για να λύσει το πρόβλημα.

20) Ελάτε στο χωριό όσοι θέλετε και όποτε θέλετε.

21)  Ξέρω πόσο νοιάζεσαι για μένα, επειδή μ’αγαπάς.

22) Υποθέτω πως εσύ έκανες τη ζημιά, αν και δεν είμαι σίγουρος.

23) Του εξήγησα πως, αν θέλει να με βρει, μπορεί να με καλέσει στο κινητό.

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ-ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Χρονικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.

Σε σχέση με την κύρια πρόταση από την οποία εξαρτώνται φανερώνουν το:

1) ΠΡΟΤΕΡΟΧΡΟΝΟ: το γεγονός που δηλώνει η χρονική πρόταση συνέβη πριν από το γεγονός που δηλώνει η κύρια πρόταση.

Εισάγεται με : άμα, αφού, αφότου, μόλις, όποτε, σαν, όταν, μετά που.

Παραδείγματα

Μόλις τον είδα, έτρεξα αμέσως κοντά του (πρώτα τον είδα και μετά έτρεξα)

Αφού κατάλαβα το λάθος μου, προσπάθησα να το διορθώσω.

Αφότου έφυγε, δεν ξαναγύρισε.

Άμα τελειώσεις, πέρνα να με δεις.

2) ΣΥΓΧΡΟΝΟ: το γεγονός που δηλώνει η χρονική πρόταση συμβαίνει ταυτόχρονα με το γεγονός που δηλώνει η κύρια πρόταση.

Εισάγεται με : όσο, σαν, όταν, εκεί που, ενώ, ενόσω, καθώς, όποτε

Παραδείγματα

Όποτε με συναντούσε, με χαιρετούσε

Όσο εγώ μελετούσα, εκείνος μιλούσε στο κινητό.

Χαίρομαι πολύ, όταν τη βλέπω.

Εκεί που κοιμόμουν, χτύπησε το κουδούνι.

3) ΥΣΤΕΡΟΧΡΟΝΟ: το γεγονός που δηλώνει η χρονική πρόταση συμβαίνει μετά από το γεγονός που δηλώνει η κύρια πρόταση.

Εισάγεται με : μέχρι να, όσο να, πριν (να), προτού (να), ωσότου (να), όταν, έως ότου(να), ώσπου (να), όποτε.

Παραδείγματα

Επιστρέψαμε στο σπίτι, πριν ξεσπάσει η  καταιγίδα.

Θα σε περιμένω, ώσπου να γυρίσεις.

Μέχρι να το καταλάβει, θα είναι πια αργά.

Προτού πας στη δουλειά, πέρνα από την τράπεζα.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

- Αφού διάβασα, άκουσα μουσική (προτερόχρονο στο παρελθόν)

- Αφού διαβάσω, θα ακούσω μουσική (προτερόχρονο στο μέλλον)

- Ενώ διάβαζα, άκουγα μουσική (σύγχρονο στο παρελθόν)

- Ενώ διαβάζω, ακούω μουσική (σύγχρονο στο παρόν)

- Ενώ (θα) διαβάζω, θα ακούω μουσική (σύγχρονο στο μέλλον)

- Πριν διαβάσω, άκουσα μουσική (υστερόχρονο στο παρελθόν)

- Πριν διαβάσω, θα ακούσω μουσική (υστερόχρονο στο μέλλον)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Υποθετικές λέγονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που περιέχουν τον όρο, την προϋπόθεση που πρέπει να ισχύει για να γίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση η οποία προσδιορίζεται από αυτές.

                                        Υποθετικός λόγος

                     

                          Αν δεν κάνετε ησυχία, θα τιμωρηθείτε

                                     (υπόθεση)    +        (απόδοση)

Εισάγονται με:

1) Με τους υποθετικούς συνδέσμους αν, εάν

2) Με τους συνδέσμους σαν, άμα, να (όταν έχουν υποθετική σημασία).

3) Με τις εκφράσεις έτσι και, σε περίπτωση που.

Παραδείγματα:

- Αν (εάν, άμα) δε διαβάσεις, δε θα περάσεις τις εξετάσεις.

- Σαν (=αν) έχεις την υγεία σου, τι να κάνεις όλα τ΄άλλα;

- Έτσι και σε πάρει τηλέφωνο , να μην το σηκώσεις.

- Σε περίπτωση που τελειώσεις γρήγορα, πέρνα από το σπίτι μου.

- Να(=αν) το ΄ξερα πιο πριν, δεν θα πήγαινα άδικα.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

Δεν πρέπει να συγχέουμε το υποθετικό με το ερωτηματικό αν.

Πχ. Αν έχω χρήματα, θα αγοράσω ένα αυτοκίνητο (υποθετικός λόγος)

       Με ρώτησε, αν έχω χρήματα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ

1) Σε ένα υποθετικό λόγο μπορεί να υπάρχουν δύο υποθέσεις και μια κοινή απόδοση. Τότε οι υποθετικές εισάγονται με τα είτε-είτε , κι αν-κι αν, και να-και να

Πχ. Είτε μείνεις είτε φύγεις, το ίδιο κάνει.

      Και να φύγεις και να μην φύγεις, το ίδιο κάνει

      Κι αν φύγεις και αν δε φύγεις, το ίδιο κάνει.

2) Μερικές φορές, για να εκφραστεί εντονότερα μια υπόθεση, αντί για υποθετική πρόταση μπορεί να έχουμε ευθεία ερώτηση.

Πχ. Δεν είσαι ευχαριστημένος από τη δουλειά του; Απόλυσε τον.

3) Μερικές φορές από ένα υποθετικό λόγο λείπει (φαινομενικά) η υπόθεση ή η απόδοση, όμως εννοείται από τα συμφραζόμενα.

Πχ. Θα προσπαθήσω να έρθω. Αλλιώς, (=αν δεν μπορώ)έλα εσύ.

      Θα έρθεις; Ναι, αν προλάβω (=θα έρθω).

4) Οι χρονικές προτάσεις που δηλώνουν προτερόχρονο πολύ συχνά εμπεριέχουν κάποια προϋπόθεση. Είναι δηλαδή χρονικουποθετικές.

Πχ. Όταν (=αν) έχω ανάγκη, πηγαίνω στον πατέρα μου.

5) Οι υποθετικές προτάσεις πολλές φορές δεν εκφράζουν υπόθεση αλλά:

·         Παρομοίωση- αναλογία

Πχ. Αν (=όπως) τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι

·         Έντονη αντίθεση

Πχ. Αν εσένα δε σε πειράζει, εμένα με ενοχλεί πάρα πολύ!

·         Αιτία

Πχ. Πρέπει να χαίρεσαι , αν (=επειδή) τα κατάφερες μόνος σου.

·         Αποτέλεσμα

Πχ. Αν το κάνω αυτό, είναι επειδή δε έχω άλλη επιλογή.

·         Απειλή (συνήθως χωρίς απόδοση)

Πχ. Αν σε πιάσω στα χέρια μου….

·         Ανάπτυξη αορίστου νοήματος (ισοδυναμεί με ειδική έναρθρη πρόταση)

πχ. Αν έφτασε ως εδώ (= το ότι έφτασε ως εδώ), το οφείλει σε μένα.

ΥΠΩΝΥΜΑ

- Οι λέξεις ή η φράσεις των οποίων η σημασία συμπεριλαμβάνεται στη σημασία μιας άλλης λέξης ή φράσης, λέγονται υπώνυμα τους. (υπό+όνομα).

Ενώ οι λέξεις που τις συμπεριλαμβάνουν λέγονται υπερώνυμα.

Πχ. μηλιά = υπώνυμο της λέξης δέντρο (υπερώνυμο)

      Αρκαδία= υπώνυμο της λέξης Πελ/νησος.

      Χορεύω= υπώνυμο της λέξης διασκεδάζω

-Συνήθως τα υπερώνυμα έχουν πολλά υπώνυμα

Πχ επαγγελματίας = δικηγόρος, δάσκαλος, μηχανικός, φούρναρης κλπ.

- Ένα υπώνυμο μπορεί να υπάγεται σε περισσότερα υπερώνυμα.

Πχ. πωλήτρια= γυναίκα, άνθρωπος, εργαζόμενη κλπ.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Ορισμός μιας λέξης ή έννοιας είναι η ακριβής και σαφής περιγραφή της, ώστε να ξεχωρίσει από άλλες υπώνυμες της ίδιας έννοιας.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ-ΕΝΟΤΗΤΑ 7

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ(ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ) ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν τον αποτέλεσμα του περιεχομένου της πρότασης που προσδιορίζουν.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ώστε, που.

2. Με το σύνδεσμο να.

3. Με τις εκφράσεις ώστε να, που να, για να.

4. Με το και (σπάνια)

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ

Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Επέμενε τόσο πολύ, ώστε στο τέλος δέχτηκα την πρόταση του.

2. Είναι τόσο θρασύς, που τίποτα δεν τον σταματά!

3. Δεν είναι μικρό παιδί, ώστε να μην ξέρει τι να κάνει.

4. Δεν είναι ανόητος, για να αποκαλύψει την απάτη του.

5. Μιλούσε έτσι, που να μην τον καταλαβαίνει κανείς.

6. Με ανάγκασε και είπα ψέματα (δηλαδή ώστε να πω ψέματα).

Σημείωση: Ο σύνδεσμος ώστε μπορεί να είναι και παρατακτικός. Τότε βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και εισάγει κύρια πρόταση.

Πχ. Έμαθα ότι θα φύγεις για σπουδές. Ώστε το τελικά το αποφάσισες.

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ονομάζονται οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν εναντίωση/ισχυρή αντίθεση προς αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζουν.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. αν και, μολονότι, ενώ, παρόλο που.

2. μόλο που, και που, κι ας, ας.

3. και αν, και να , που να, να, (παραχωρητικές προτάσεις)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Αν και του είπα την αλήθεια, δε με πίστεψε.

2. Μολονότι γνωρίζει το πρόβλημα, δε βρίσκει λύσεις.

3. Ενώ ξέρει την κατάσταση μου, μου δημιουργεί πρόβλημα.

4. Παρόλο που διάβασε πολύ, δεν πέτυχε στις εξετάσεις.

5. Μόλο που τον προειδοποίησα, εκείνος δε με άκουσε.

6. Και που του το είπα, αυτός έκανε σαν να μη συμβαίνει τίποτα.

8. Εμείς θα ζήσουμε, κι  ας είμαστε φτωχοί.

9. Ας έκανε πολλά λάθη, πάλι μυαλό δεν έβαλε.

10.  Εσύ είσαι ικανός να πας, κι αν ακόμα δε σε καλέσουν.

11. Και να μη με καλέσεις, εγώ θα έρθω.

12. Δεν θα γίνει το δικό σου, που να χτυπιέσαι…

13. (Και) Να με είχες ενημερώσει εγκαίρως, πάλι δεν θα προλάβαινα.