Πρόλογος 2η σκηνή

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2η ΣΚΗΝΗ (στ. 83-191)

Μορφή: δραματοποιημένος διάλογος (ανάμεσα στον Τεύκρο-Ελένη)

ΔΟΜΗ 2^ΗΣ ΣΚΗΝΗΣ (83-195)

·         83-120 : Είσοδος Τεύκρου- αντίδραση – ταυτότητα του

·         121-169: Πληροφορίες Τεύκρου για Τροία-Έλληνες-Ελένη

·         170-191: Σκοπός ταξιδιού Τεύκρου-αποχώρηση του

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΤΕΥΚΡΟ                                

- Συμβάλλει στην οικονομία του δράματος και εντείνει τη δραματικότητα.

- Συμπληρώνει την προϊστορία της δράσης (μονόλογος 1^ης σκηνής) με απαραίτητες πληροφορίες. Η Ελένη ενημερώνεται για όσα συμβαίνουν στην Τροία και Σπάρτη.

- Επιτείνει την τραγικότητα της Ελένης (επιβεβαίωση μίσους, αυτοκτονία Λήδας, άγνωστη τύχη αδελφών της, τύχη Μενέλαου κλπ)-Εντείνει τον έλεο και το φόβο.

- Η απόλυτη σιγουριά του Τεύκρου πως η Ελένη βρίσκεται στην Τροία (στ. 141-146) μας προϊδεάζει για την άρνηση (στη συνέχεια του έργου) του Μενέλαου να πιστέψει πως θα έχει μπροστά του την πραγματική Ελένη.

- Προβάλλεται η μαντική ικανότητα της Θεονόης και προικονομείται ο σημαντικός ρόλος που θα διαδραματίσει.

ΓΙΑΤΙ ΕΠΙΛΕΓΕΙ Ο ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΤΟΝ ΤΕΥΚΡΟ;

- Είναι από τους λίγους ξακουστούς Έλληνες που επέστρεψαν από την Τροία.

- Βίωσε τη φρίκη του Τρωικού πολέμου και μισεί την Ελένη (Έλληνες και Τρώες) γιατί ενώ γύρισε νικητής ακόμα πλήττεται από τον πόλεμο.

- Κατευθυνόμενος για την Κύπρο είναι λογική η στάση του  στην Αίγυπτο.

- Η περιπέτεια του Τεύκρου παρουσιάζει κοινά στοιχεία με της Ελένης (βλ.κάτω)

- Η εμφάνιση του μπορεί να συνδέεται με τα πολιτικά γεγονότα της εποχής

(ο Τεύκρος είναι μυθικός πρόγονος του βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα Α΄,  πιστός σύμμαχος των Αθηναίων σε μια τέτοια δύσκολη περίοδο)

ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΥΚΡΟΥ-ΕΛΕΝΗΣ

- Η μοίρα τους καθορίστηκε από μια κρίση (περί της καλλίστης-όπλα Αχιλλέα) και η ιστορία τους εκτυλίσσεται γύρω από τον ίδιο πόλεμο (Τρωικός).

- Ο Τεύκρος είναι μισητός από τον πατέρα του και η Ελένη από Έλληνες και Τρώες.

- Κατηγορείται άδικα από τον πατέρα του για την αυτοκτονία του αδελφού του Αίαντα, ενώ η Ελένη θεωρείται άδικα υπεύθυνη για τον Τρωικό πόλεμο.

- Είναι και οι δύο εξορισμένοι (ο ένας στην Κύπρο ή άλλη στην Αίγυπτο)

- Θα συμβουλευτούν και οι δύο τη Θεονόη.

- Έχουν λάβει θετικούς χρησμούς από Απόλλωνα και Ερμή αντίστοιχα ( ίδρυση Σαλαμίνας Κύπρου από Τεύκρο και επιστροφή της Ελένης με Μενέλαο στη Σπάρτη).

ΤΕΥΚΡΟΣ

ΚΑΤΑ ΠΟΙΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2^ΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

Ήθος

·         Προσωπικότητα του Τεύκρου : είναι αριστοκρατικής γενιάς, σπουδαίος τοξότης,

γενναίος πολεμιστής, υπακούει στους χρησμούς, στην πατρίδα του θεωρείται «μολυσμένος» και είναι κοινωνικά απόβλητος, επειδή παραβίασε τους κανόνες του κώδικα τιμής των ευγενών. Όμως διαθέτει ευθιξία και αίσθημα αξιοπρέπειας, αποδέχτηκε την ευθύνη και την ποινή του. Ακόμα παρουσιάζεται παρορμητικός (παρασύρεται από τα αισθήματα του και οδηγείται σε βίαιες συμπεριφορές), εύπιστος και ως ένα βαθμό αφελής (δεν προβληματίστηκε από την παρουσία μιας τόσο όμορφης γυναίκας, εύκολα υιοθετεί την ιδέα της ομοιότητας και η βεβαιότητα του δεν κλονίζεται ούτε από τους υπαινιγμούς της Ελένης).

·         Συναισθήματα του Τεύκρου : νιώθει τραγικό θύμα του πολέμου, ταπεινωμένος,

δυστυχισμένος, ανασφαλής και άσβεστο μίσος για τον υπαίτιο(Ελένη).

·         Στοιχεία της προσωπικότητας της Ελένης: διπλωμάτισσα, ξέρει να ελίσσεται,

αρνείται την ταυτότητά της γιατί ξέρει ότι οι προκαταλήψεις δεν ξεριζώνονται εύκολα, ευφυής, εκμεταλλεύεται την αφέλεια του Τεύκρου, θέτει έντεχνα ερωτήσεις και φτάνει στην αλήθεια. Υποφέρει με τη σκέψη ότι ο άντρας της είναι νεκρός (χάνεται και η δική της ελπίδα επιστροφής), με την ιδέα ότι η μητέρα της πέθανε εξαιτίας της από ντροπή. Τέλος ανησυχεί για τα δυο αδέλφια της.

Διάνοια

1.Πώς εξελίσσεται το παιχνίδι γνώσης – άγνοιας, αλήθειας – φαινομένων;

Η Ελένη γνωρίζει την αλήθεια, αλλά αγνοεί τις συνέπειες της. Αντίθετα ο Τεύκρος ζει στην ψευδαίσθηση, αλλά γνωρίζει τα γεγονότα. Η σκέψη του Τεύκρου είναι δέσμια στη «θωριά» της κακούργας γυναίκας. Η Ελένη προσπαθεί να κλονίσει τη βεβαιότητα του, προβάλλοντας με μετριοπάθεια το σκεπτικισμό της απέναντι στη γνώση των αισθήσεων. Στην αρχή δίνει θρησκευτική διάσταση στο επιχείρημά της (θεόσταλτη πλάνη). Ο Τεύκρος δεν συλλαμβάνει τον υπαινιγμό. Έπειτα δίνει φιλοσοφική διάσταση στην αμφισβήτησή της (στιχ. 145). Ο Τεύκρος αμετάπειστος. Και οι δύο εκφράζουν την ίδια άποψη: με το νου γνωρίζουμε την αλήθεια. Για τον Τεύκρο όμως πηγή της γνώσης είναι η εμπειρία, ενώ για την Ελένη ο προβληματισμός και η αναζήτηση.

Όμως και η ίδια η Ελένη, όταν άκουσε για την εξαφάνιση του Μενέλαου, αφήνει να την παρασύρει η στενοχώρια και η σκέψη της εγκλωβίζεται σε ακούσματα και φήμες. Δεν προβληματίζεται για την αλήθεια, αλλά θρηνεί.

2. Αντιπολεμικό μήνυμα: Στον πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές (στ.130)

3. Φιλοξενία: Η παρουσία σε ξένη χώρα προσφέρει στον ξένο άσυλο και προστασία αλλά και ο ίδιος πρέπει να σεβαστεί τη χώρα και τους κατοίκους της (στ. 93-95)

Όψις

- Στ. 83-85 : Εκτενέστερη περιγραφή του παλατιού (στοές, θριγκός)

- στ. 94:  σαΐτα, στοιχείο σκευής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

1. Πώς αντιδρά ο ξένος όταν βλέπει την Ελένη;

2. Ποιος είναι και από πού έρχετα; Πώς βρέθηκε στην Αίγυπτο;

3. Ποιες πληροφορίες δίνει ο Τεύκρος στην Ελένη (Τροία, Έλληνες, οικογένεια)

4. Επιτείνεται η τραγικότητα της Ελένης;

5 Ποιος είναι ο σκοπός του ταξιδιού του Τεύκρου;

6. Τι ζητάει από την Ελένη και πως απαντά αυτή;

7. Να εντοπίσετε σημεία με τραγική ειρωνεία.