Παθητικός Μέλλοντας και Αόριστος

ΕΝΟΤΗΤΑ 8

Παθητικός Μέλλοντας και Αόριστος

Οι παθητικοί χρόνοι διαφέρουν από τους αντίστοιχους μέσους στη διάθεση. Για παράδειγμα ο μέσος μέλλοντας λύσομαι σημαίνει κατά βάση «θα λυθώ από μόνος μου», ενώ ο παθητικός λυθήσομαι σημαίνει «θα λυθώ από κάποιον άλλο». Αντίστοιχα ἐλυσάμην = «λύθηκα μόνος μου», ἐλύθην = «λύθηκα από κάποιον άλλο». Όλοι οι υπόλοιποι παθητικοί χρόνοι είναι στην κλίση τους ακριβώς ίδιοι με τους μέσους. Δηλαδή:

 

Μέσοι: λύομαι, ἐλυόμην, λύσομαι, ἐλυσάμην, λέλυμαι, ἐλελύμην

Παθητικοί: λύομαι, ἐλυόμην, λυθήσομαι, ἐλύθην, λέλυμαι, ἐλελύμην.

 

Ο παθητικός μέλλοντας σχηματίζεται από το μέσο μέλλοντα, αφού προστε­θεί μεταξύ του θέματος και του χρονικού χαρακτήρα σ το πρόσφυμα θη:

Π.χ λύσομαι = λυ+θή+σομαι, λυσοίμην=λυ+θη+σοίμην, λύσεσθαι=λυ+θή+σεσθαι

οριστική	ευκτική	απαρέμφατο	μετοχή
λυθήσομαι λυθήσῃ (-σει) λυθήσεται λυθησόμεθα  λυθήσεσθε λυθήσονται	λυθησοίμην λυθήσοιο λυθήσοιτο λυθησοίμεθα λυθήσοισθε λυθήσοιντο	λυθήσεσθαι	λυθησόμενος λυθησομένη λυθησόμενον

 

 2. Α' παθητικός αόριστος

Ο παθητικός αόριστος δεν έχει θεματικό φωνήεν και σχηματίζεται, αφού προστεθεί το πρόσφυμα θη μεταξύ του θέματος και των προσωπικών καταλή­ξεων και στην αρχή του ρηματικού θέματος η κατάλληλη αύξηση (όταν πρό­κειται για την οριστική):

Π.χ λύομαι= ἐ+λύ+θην

   

οριστική	υποτακτ υποτακτική	ευκτική ευκτική	Προστακτ. προστακτική	Απαρεμφ. απαρέμφατο
ἐλύθην ἐλύθης ἐλύθη ἐλύθημεν ἐλύθητε ἐλύθησαν	λυθῶ λυθῇς λυθῇ λυθῶμεν λυθῆτε λυθῶσι(ν)	λυθείην λυθείης λυθείη λυθείημεν(εῖμεν) λυθείητε(εῖτε) λυθείησαν–(εῖεν)	—                    λύθητι λυθήτω --                                      λύθητε λυθέντων/      λυθήτωσαν	λυθῆναι
				μετοχή λυθείς λυθεῖσα λυθέν

 

 

 

 

 

Τα αφωνόληκτα ρήματα  ακολουθούν τους ίδιους κανόνες σχηματισμού και την ίδια κλίση στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά μεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους μπροστά από το -θ- του χρονικού προσφύματος -θη-/-θε-, όπως φαίνεται παρακάτω:

π.χ. λείπομαι → (θ. λειπ-) λειφθήσομαι, ἐλείφθην

    λαμβάνομαι → (θ. λαβ-) ἐλήφθην

    κηρύττομαι → (θ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι, ἐκηρύχθην

    πείθομαι → (θ. πειθ-) πεισθήσομαι, ἐπείσθην

 

✦ Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο α΄ με την προσθήκη ενός -σ- πριν από το πρόσφυμα -θη-, παρόλο που δεν είναι οδοντικόληκτα:

ἀκούομαι	ἀκουσθήσομαι	ἠκούσθην
κελεύομαι	κελευσθήσομαι	ἐκελεύσθην
θραύομαι	θραυσθήσομαι	ἐθραύσθην
παύομαι	παυσθήσομαι	ἐπαύσθην
κρούομαι	κρουσθήσομαι	ἐκρούσθην
Ξύομαι	ξυσθήσομαι	ἐξύσθην
Σείομαι	σεισθήσομαι	ἐσεἰσθην

3. Β' παθητικός μέλλοντας και αόριστος

1.         Από τον παθητικό μέλλοντα και τον παθητικό αόριστο πολλών ρημάτων λείπει το θ του προσφύματος θη και θε και έτσι οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται μόνο με το προσφυμα η ή ε: γραφ-ή-σομαι ( αντί γραφ-θή-σομαι) ἐγράφ-η-ν (αντί ἐγράφ-θη-ν) γραφ-έ-ντων (αντί γραφ-θέ-ντων)

2. Οι χρόνοι αυτοί λέγονται παθητικός μέλλοντας β' και παθητικός αόριστος β'.

ΚΛΙΣΗ. Οι δεύτεροι αυτοί χρόνοι κλίνονται, όπως οι πρώτοι (δηλαδή, όπως οι παθητικοί μέλλοντες και αόριστοι των φωνηεντολήκτων ρημάτων χωρίς όμως το θ των προσφυμάτων θη ή θε) με μόνη τη διαφορά ότι ο παθητικός αόριστος β' έχει στο β' ενικό πρόσωπο της προστα­κτικής κατάληξη -θι: γράφη-θι.

 

γράφομαι	γραφήσομαι	ἐγράφην
φαίνομαι	φανήσομαι	ἐφάνην
κλέπτομαι	κλαπήσομαι	ἐκλάπην
στρέφομαι	στραφήσομαι	ἐστράφην
τρέφομαι	τραφήσομαι	ἐτράφην
σήπομαι	σαπήσομαι	ἐσάπην
Πλήττω	πληγήσομαι	ἐπλήγην
ἐκπλήττω	εκπλαγήσομαι	ἐξεπλάγην

 

Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη

Το ποιητικό αίτιο εκφράζει το πρόσωπο ή πράγμα από το οποίο δέχεται μια ενέργεια το υποκείμενο ενός ρήματος παθητικής διάθεσης.

Το ποιητικό αίτιο στα νεοελληνικά μεταφράζεται με την από + αιτιατική.

Π.χ Ο Γιώργος πέταξε το βιβλίο=> Το βιβλίο πετάχτηκε από τον Γιώργο

Πολλοί κατεκόπησαν ὑπό τῶν βαρβάρων [= πολλοί σκοτώθηκαν από τους βαρβά­ρους]

 

Εκφορά του ποιητικού αιτίου

Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:

 

1.  Με τις  προθέσεις από, υπό, εκ, παρά, πρός + γενική 

Π.χ Καλλίξενος μισούμενος ὑπό πάντων λιμῷ ἀπέθανε [= ο Καλλίξενος, επειδή ήταν μισητός από όλους, πέθανε εξαιτίας πείνας],

Ἐπράχθη  οὐδέν ἀπό τῶν τυράννων ἔργον ἀξιόλογον [= κανένα έργο αξιόλογο δενέγινε από τους τυράννους]

 

 2.    Με δοτική ύστερα από Παρακείμενο, Υπερσυντέλικο και Συντελεσμένο Μέλλοντα παθητικής διάθεσης,  καθώς και ύστερα από ρηματικά επίθετα σε - τέος - τος.

Π.χΤαῦτα Ὁμήρῳ γέγραπται.(= αυτά έχουν γραφτεί από τον Όμηρο)

Ταῦτα τῇ πόλει ἐβεβούλευτο (= αυτά έχουν αποφασιστεί από την πόλη)

Διαβατέος ἐστίν ἡμῖν ὁ ποταμός [= πρέπει να περαστεί από μας το ποτάμι ή πρέ­πει να περάσουμε εμείς το ποτάμι].

 

Ταῦτα ἡμῖν ποιητέα [= αυτά πρέπει να γίνουν από μας ή εμείς πρέπει να κάνου­με αυτά],

 

Οὐ θεατός ἡμῖν ἐστι [= δεν είναι θεατός από μας]

 

Σημείωση: Η δοτική του ποιητικού αιτίου, όταν δηλώνει πρόσωπο, λέγεται και δοτική του ενεργούντος προσώπου.

 

ΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ (ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ)
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ		ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
1.Το ενεργητικό ρήμα 2.Το υποκείμενο ρήματος 3.Το αντικείμενο ρήματος 4.Στα δίπτωτα ρήματα:   α) Το άμεσο αντικείμενο   β) Το έμμεσο αντικείμενο   5.Το κατηγορούμενο αντικειμένου      (σε αιτιατική)	αλλάζει σε	Ρήμα παθητικό (ίδιο χρόνο). 2.Ποιητικό αίτιο. 3.Υποκείμενο ρήματος(ονομαστική)   α) Υποκείμενο ρήματος(ονομαστική) β) Αντικείμενο ρήματος         (στην ίδια  πτώση). 5.   Κατηγορούμενο υποκειμένου (σε ονομαστική).

Οἱ βασιλεῖς ἂρχουσι τούς Πέρσας → Οἱ Πέρσαι ὑπό τῶν βασιλέων ἂρχονται

             Υ             Ρ                    Α                     Υ                  ΠΑ                          Ρ

Οἱ πολέμιοι δικαίως τοῦτον ἐτιμώρησαν → Οὗτος δικαίως ἐτιμωρήθη ὑπό τῶν πολεμίων

Οἱ σοφοί τούς νέους (= άμεσο) πολλά (= έμμεσο) διδάσκουσι →  Οἱ νέοι πολλά διδάσκονται παρά τῶν σοφῶν

Οὗτος τήν νέαν πόλιν(= αντικείμενο) Σελεύκειαν (= κατηγορούμενο) ὀνομάσει →   Ἡ νέα πόλις Σελεύκεια ἐκ τούτου ὀνομασθήσεται

Σύγκριση Νέα Ελληνικά-Αρχαία Ελληνικά

Παθητική σύνταξη στα νέα ελληνικά

Η Μαρία βρήκε το θησαυρό. (Υ+Ρ+Α)

Ο θησαυρός βρέθηκε από τη Μαρία.

Οι καθηγητές εξετάζουν τους μαθητές (στα) μαθηματικά.(Υ+Ρ+αΑ+εΑ)

Οι μαθητές εξετάζονται από τους καθηγητές (στα) μαθηματικά.

Η κυβέρνηση διόρισε τον Παύλο Περιφερειάρχη. (Υ+Ρ+Α+Κ)

Ο Παύλος διορίστηκε από την κυβέρνηση περιφερειάρχης.

 

Παθητική σύνταξη στα αρχαία ελληνικά

Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐνίκησαν τους Ἀθηναίους. (Υ+Ρ+Α)

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνικήθησαν ὑπό τῶν Λακεδαιμονίων.

Ὁ βασιλεύς ἒδωκε τάς πόλεις Τισσαφέρνει. (Υ+Ρ+αΑ+εΑ)

Αἱ πόλεις ἐδόθησαν Τισσαφέρνει ὑπό τοῦ βασιλέως.

Οἱ Συρρακόσιοι ὠνομάκασι τό χωρίον Ἐπιπολάς. (Υ+Ρ+Α+Κ)

Τό χωρίον ὠνόμασται ὑπό τῶν Συρρακοσίων Ἐπιπολαί.

 (Πηγή: lappeio blogspot)