ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΚΥΡΙΕΣ-ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Κύριες (ή ανεξάρτητες) ονομάζονται οι προτάσεις που έχουν κύριο και ολοκληρωμένο νόημα γι‘ αυτό και μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο ακόμα και στην πιο απλή μορφή τους(δεν εξαρτώνται από άλλες).

π.χ Κανένας δεν ήρθε σήμερα.

2. Δευτερεύουσες ( ή εξαρτημένες) ονομάζονται οι προτάσεις που εκφράζουν δευτερεύον νόημα και δεν είναι νοηματικά αυτοδύναμες (δεν  μπορούν να σταθούν από μόνες τους στο λόγο). Συμπληρώνουν το νόημα άλλων προτάσεων (κύριων-δευτερευουσών), από τις οποίες εξαρτώνται.

π.χ  Κανένας δεν ήρθε σήμερα, επειδή έβρεχε.

ΤΡΟΠΟΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ

Α) Παρατακτική σύνδεση: έχουμε όταν όμοιες προτάσεις (κύριες+κύριες, δευτερεύουσες+δευτερεύουσες) παρουσιάζονται η μία δίπλα στην άλλη ισοδύναμες (παρατάσσονται) και συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους (συμπλεκτικούς, αντιθετικούς, διαχωριστικούς, συμπερασματικούς)

π.χ Πήρα τηλέφωνο και μίλησα με το δικηγόρο μου.

Β) Υποτακτική σύνδεση: έχουμε όταν μια δευτερεύουσα πρόταση, επειδή δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, " υποτάσσεται" σε μια κύρια ή σε μια άλλη δευτερεύουσα ( η οποία εξαρτάται και αυτή από μια κύρια). Εδώ χρησιμοποιούνται υποτακτικοί σύνδεσμοι ( ειδικοί, χρονικοί, αιτιολογικοί, υποθετικοί, τελικοί, αποτελεσματικοί, δισταχτικοί, συγκριτικοί).

π.χ Νομίζω ότι κάνεις λάθος.

Γ) Ασύνδετο σχήμα: έχουμε, όταν όμοιες προτάσεις (κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες) ή όμοιοι όροι (ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα κλπ) παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο, χωρίς όμως να συνδέονται με κανένα σύνδεσμο ή άλλη λέξη αλλά χωρίζονται με κόμμα.(ένα ή περισσότερα)

π.χ Στις διακοπές ξεκουραζόμαστε, χαιρόμαστε, αναζωογονούμαστε. 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ	Συμπλεκτικοί	Και/κι, ούτε,μήτε
	Διαχωριστικοί	ή , είτε
	Αντιθετικοί	Αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι (που)
	Συμπερασματικοί	Λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε
	Επεξηγηματικός	Δηλαδή
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	Ειδικοί	Πως, που, ότι
	Χρονικοί	Όταν,ενώ,καθώς,αφού,αφότου,πριν,πριν(να),μόλις,προτού, ώσπου, ωσότου,όποτε
	Αιτιολογικοί	Γιατί, επειδή, αφού
	υποθετικοί	Αν, εάν, άμα
	Τελικοί-βουλητικοί	να, για να
	αποτελεσματικοί	Ώστε(να),που
	ενδοιαστικοί	Μη(ν), μήπως

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ

Συμπλεκτικοί	Φτάσαμε νωρίς και προλάβαμε το τρένο Μείνε εδώ και μην κουνηθείς! Δε θέλει ούτε να με δει ούτε να μ’ ακούσει..
Αντιθετικοί	Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να κοιμηθώ νωρίς (άρνηση-κατάφαση) Όχι μόνο θα έρθω, αλλά και θα μείνω (επιδοτική) Του πρότεινα να έρθει, όμως (αλλά-ωστόσο-εντούτοις) δεν ήθελε.
Διαχωριστικοί	Θα μείνεις ή θα φύγεις; Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις, εγώ θα πάω
Συμπερασματικοί	Ακούσατε την πρόταση μου. Πρέπει λοιπόν να αποφασίσουμε. Ακούσατε την πρόταση μου· άρα(επομένως) πρέπει να αποφασίσουμε  Κανονικά συνδέουν δύο κύριες προτάσεις, που χωρίζονται με τελεία ή άνω τελεία. Όλοι οι συμπερασματικοί, εκτός από τον λοιπόν, μπαίνουν στην αρχή της πρότασης.

Σημείωση: Χωρίζονται με κόμμα οι προτάσεις που συνδέονται με αντιθετικούς συνδέσμους αλλά χωρίς κόμμα οι συμπλεκτικοί και διαχωριστικοί.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ

Ειδικοί	Νομίζω ότι(πως) τα πράγματα είναι δύσκολα.
Αιτιολογικοί	Δε θα έρθει, επειδή (γιατί) είναι άρρωστος
Τελικοί (σκοπό)	Πήγα διακοπές, για να ξεκουραστώ
Βουλητικοί	Θέλει να περνάει πάντα το δικό του.
Αποτελεσματικοί	Πόνεσα τόσο πολύ, που λιποθύμησα στο τέλος. Είναι τόσο ισχυρός, ώστε να τους ελέγχει όλους.
Δισταχτικοί Ενδοιαστικοί	Φοβάμαι μήπως έπαθε κάτι κακό. Φοβάται μην πεθάνει πριν την ώρα του.
Χρονικοί	Θα φύγω, όταν (μόλις) ξημερώσει Ενώ κοιμόσουν, εγώ δούλευα. Πριν(να) φτάσεις σπίτι, κάνε μου μια αναπάντητη..
Υποθετικοί	Αν βρέξει αύριο, δε θα πάμε εκδρομή.
Εναντιωματικοί	Αν και θα το ήθελα πολύ, δεν μπορώ να έρθω στη δεξίωση. Ενώ(μολονότι)τον κάλεσα, αυτός δεν ήρθε.

Σημείωση: Χωρίζονται με κόμμα οι δευτερεύουσες προτάσεις: αιτιολογικές, τελικές, αποτελεσματικές, χρονικές, υποθετικές, εναντιωματικές

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΣΥΝΔΕΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ

Κύρια+κύρια	Στην εκδρομή παίξαμε, γελάσαμε, τραγουδήσαμε.
Δευτερεύουσα+δευτερεύουσα	Θέλω να φύγω, να εξαφανιστώ, να πάω μακριά.
Όμοιοι όροι της πρότασης	Άρχισαν το τραγούδι, το χορό, το παιχνίδι.

Σημείωση: Το ασύνδετο σχήμα προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα, γοργότητα.