Ενότητα 5

O EΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ

OIKONOMIKOI-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Η ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων Δύσης και Οθωμανικής αυτοκρατορίας ευνόησε την οικονομική άνοδο των Ελλήνων εμπόρων (Εβραίων και Αρμενίων). Παράγοντες:

Α) Ρωσοτουρκική Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774): επέτρεψε την ελεύθερη διακίνηση ελληνικών πλοίων με ρωσική σημαία στα στενά του Βοσπόρου.

Β) Απέχθεια Τούρκων για τις εμπορικές δραστηριότητες

Γ) Περιορισμένη εμπορική δραστηριότητα Άγγλων και Γάλλων εμπόρων στη Μεσόγειο εξαιτίας των ναπολεόντειων πολέμων

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ : Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σμύρνη, Χίος

Ελληνικές παροικίες (Τεργέστη, Βιέννη, Βενετία, Οδησσός, Αλεξάνδρεια κλπ).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ

Πατριαρχείο(Πατριάρχης) Ανώτατος Κλήρος	Θρησκευτική ηγεσία υπεύθυνη για τη διάσωση της θρησκείας, γλώσσας. H επίσημη εκκλησία αντιτάχθηκε στις αρχές του διαφωτισμού
Φαναριώτες	Μορφωμένη αριστοκρατία από τη συνοικία Φανάρι της Κων/πολης που χρησίμευαν ως διερμηνείς (δραγουμάνοι) του οθωμ.κράτους ή ως ηγεμόνες (οσμοδάροι) στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες προώθησαν τον νεολλ.διαφωτ.
Προεστοί –πρόκριτοι	Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες Συγκέντρωναν και παρέδιδαν τους φόρους
Έμποροι-πλοιοκτήτες	Είναι πλούσιοι και προωθούν την παιδεία (χορηγοί)
Αρματολοί	Ένοπλα σώματα σε ακριτικές περιοχές στην υπηρεσία Τούρκων-κάποιοι έγιναν κλέφτες
Κλέφτες	Ζούσαν στα βουνά ληστεύοντας-αδούλωτοι
Αγρότες	Αποτελούν το 80% του πληθυσμού Καλλιεργούν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά Ζουν σε σκληρές συνθήκες
Ναύτες κ.α	Αυξάνονται με την ανάπτυξη του εμπορίου

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΠΡΙΝ ΤΟ 1821

1) Ορλοφικά (1770): αδελφοί Ορλόφ, Πελ/νησος, αποτυχία.

2) Το κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη.(1788): νησιά του Αιγαίου, αποτυχία

 Τα δύο παραπάνω υποκινήθηκαν από τη Ρωσία

3) Σούλι (1789-1803) αυτόνομη περιοχή της Ηπείρου (Σουλιοτοχώρια συνομοσπονδία Ελλήνων και Αλβανών) : συγκρούσεις με τον Αλή Πασά Ιωαννίνων, ώσπου το 1803 υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή. (έφυγαν σε τρεις φάλαγγες: η μία έφτασε στην Κέρκυρα όπου έζησε σε άθλιες συνθήκες, η δεύτερη χτυπήθηκε από τους Τούρκους στο Ζάλογγο και η Τρίτη κατέληξε στα Άγραφα αλλά σφαγιάστηκε το 1804).

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ (1770-1821)

Είναι το πνευματικό κίνημα που διέδιδε τις απόψεις του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στους Έλληνες.

ΣΤΟΧΟΣ: 1) η αφύπνιση του ελληνικού γένους (ίδρυση σχολείων, προώθηση αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και φυσικών επιστημών, χρήση λαϊκής γλώσσας).

2) η προετοιμασία της εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης.

Φορείς: έμποροι και ταξιδευτές στην Ευρώπη, ελληνικές παροικίες στο εξωτερικό.

Αντιδράσεις: εκκλησιαστικοί λόγιοι (θρησκευτική παράδοση-αρχαϊζουσα)

ΚΥΡΙΟΙ ΕΚΦΡΑΣΤΕΣ

1) Ρήγας Βελεστινλής:

- Στο έργο του Νέα Πολιτική Διοίκησις οραματίστηκε στη θέση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μια δημοκρατική βαλκανική κοινοπολιτεία με επικεφαλής την Ελλάδα

- Συνέβαλε στην πνευματική αφύπνιση του Γένους και στην προετοιμασία του αγώνα.

 2) Αδαμάντιος Κοραής:

- Θεωρεί τη μόρφωση απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση ελευθερίας

- Υποστηρικτής των φιλελεύθερων ιδεών της Γαλλικής επανάστασης.

- Δεχόταν τη δημοτική γλώσσα όχι όμως αυτούσια.

3) Ανώνυμος (Ελληνική Νομαρχία) : στο έργο αυτό προβάλλεται έντονα η ιδέα ότι οι Έλληνες θα πρέπει να πολεμήσουν μόνοι τους για την ελευθερία.

4) Ιώσηπος Μοισιόδακας, Δημήτριος Καταρτζής: υπερασπιστές δημοτικής γλώσσας

5) Κ. Κούμας: υποστηρίζει μοντέρνες μεθόδους διδασκαλίας

6) Θεόφιλος Καίρης: υπερασπιστής ιδεών Γαλλικής επανάστασης.

                                                                              

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ

1.Ποιες διεθνείς συγκυρίες συντέλεσαν στην ανάπτυξη του ελληνικού εμπορίου;

2. Να αναφέρετε μερικά σημαντικά ελληνικά εμπορικά κέντρα της εποχής.

3. Τι ήταν οι ελληνικές παροικίες; Να αναφέρετε μερικές από αυτές.

4. Ποια ήταν η στάση της επίσημης εκκλησίας απέναντι στο διαφωτισμό;

5. Τι γνωρίζετε για τους Φαναριώτες;

6. Ποιες είναι οι διαφορές κλεφτών και αρματολών. Τι κοινό έχουν μεταξύ τους;

7. Σε άσκηση άστρου να παρουσιάσετε επιγραμματικά την κοινωνική διαστρωμάτωση του ελληνισμού αυτής της εποχής (τις κοινων.ομάδες-τάξεις).

8. Να αναφέρετε τρία προεπαναστατικά κινήματα. Ποιο το αποτέλεσμα τους;

9. Τι εννοούμε με τον όρο νεοελλ. διαφωτισμό και ποιοι οι στόχοι του;

10.Να αναφέρετε τους βασικότερους εκπροσώπους του Νεοελλ. Διαφωτισμού.