ΤΕΛΙΚΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ-ΕΝΟΤΗΤΑ 5

 

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (τέλος= σκοπός)

Τελικές ονομάζονται οι δευτερ. επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν σκοπό

Λειτουργούν δηλαδή ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού (στον οποίο αποβλέπει το ρήμα της πρότασης που προσδιορίζεται).

• Εισάγονται με τους συνδέσμους: να, για να (άρνηση μη-ν)
   
  Παραδείγματα
  1. Έτρεξα, για να προλάβω το λεωφορείο.
  2. Έπρεπε να ήσουν εκεί, για να το έβλεπες.
  3. Ήρθα για να μείνω.
  4. Έτρεξα να σε προλάβω.
  5. Μιλούσε σιγά, για να μην ξυπνήσει το μωρό.
   
  Σημείωση: Συνήθως η τελική χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει (1,2,5) αλλά πολλές φορές παραλείπεται όταν οι προτάσεις είναι πολύ μικρές ή η τελική συντομότατη (σαν να αντικαθιστά ένα επίρρημα)
   
  ΠΡΟΣΟΧΗ!!
  Δεν πρέπει να συγχέουμε το τελικό να με το βουλητικό να.
  - Το βουλητικό να δεν μπορεί να αντικατασταθεί με το για να.
  - Οι βουλητικές προτάσεις είναι ονοματικές (Υ-Α-Ε) όχι επιρρηματικές.
  - Το βουλητικό να εξαρτάται από ρήματα όπως: θέλω, επιθυμώ, μπορώ, απαγορεύω, επιτρέπω, πρέπει, ποθώ, εμποδίζω κλπ.
  Πχ. Θέλω να σας δω(= βουλητική, αντικείμενο)
        Ήρθα να σας δω (=τελική, σκοπός, για να..)
   
  ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
  Αιτιολογικές ονομάζονται οι δευτερ. επιρρηματικές προτάσεις που δηλώνουν αιτία. Λειτουργούν δηλαδή ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας (για την οποία συμβαίνει ή υπάρχει αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται).
• Εισάγονται με τους αιτιολογ. συνδέσμους: γιατί, διότι, επειδή, αφού
                                                                                 που, καθώς, μια και , μια που
  Παραδείγματα
  1. Δε θα έρθω, γιατί έχω πολλή δουλειά.
  2. Η συναυλία ματαιώθηκε, διότι (επειδή) έβρεξε.
  3. Αφού επιμένεις, θα σου πω την αλήθεια.
  4. Μια που (μια και) ήρθες, κάτσε να φας μαζί μας.
  5. Λυπάμαι που σου μίλησα άσχημα.
  6. Αισθάνθηκα απόγνωση, καθώς δεν είχα καμιά ελπίδα
   
  Σημείωση: Ισχύουν οι παραπάνω παρατηρήσεις για το κόμμα.
   
  ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
  Δεν πρέπει να συγχέουμε το αιτιολογικό γιατί με το ερωτηματικό γιατί.
  π.χ Δεν ξέρω γιατί δεν ήρθε. (ερώτηση: γιατί δεν ήρθε;)
       Στενοχωριόμουν γιατί δεν μπορούσα να κάνω τίποτα (αιτιολογικό)
   
  ΟΜΟΗΧΑ(ΟΜΩΝΥΜΑ)-ΠΑΡΩΝΥΜΑ
  1) Ομόηχα: όταν δύο λέξεις ηχητικά είναι ολόιδιες (κλίμα-κλήμα, κριτικό-κρητικό)
  Έχουν διαφορετική σημασία και ορθογραφία (σπάνια ίδια πχ. κόμμα, σε)
  2) Παρώνυμα: μοιάζουν πολύ στην προφορά, αλλά έχουν διαφορετική σημασία και συνήθως διαφορετική ορθογραφία.
  (σφήκα-σφίγγα, επιβολή-επιβουλή)
  3) Τονικά παρώνυμα: γέρος-γερός, παίρνω-περνώ, μονάχος-μοναχός)