Γ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 1286-1424)

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Γ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 1286-1424)

ΗΘΟΣ ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΥ: Αρχικά αλαζονικός (επιδεικτικός σεβασμός στον Πρωτέα) , σκληρός και αυταρχικός (απειλές κατά των φρουρών, κατά του Έλληνα) αλλά και αποφασιστικός (σε ετοιμότητα για καταδίωξη).

Συναισθηματικά είναι οργισμένος και αναστατωμένος. Γενικά ως βασιλιάς φαίνεται καλός ηγέτης, υστερεί όμως σε ηθικότητα. Με όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργεί ταραχή και φόβο στους θεατές. Στο άκουσμα του θανάτου του Μενέλαου προσποιείται πως λυπάται. Η προσωπικότητά του διαγράφεται πάνω σε μία αντίθεση : φαινομενική ευσέβεια αλλά και αδικία  Στην έντονη στιχομυθία με την Ελένη εμφανίζεται  δύσπιστος αλλά τελικά πείθεται από την πειστικότητα και αληθοφάνεια των λόγων της Ελένης και καταντά παιχνίδι στα χέρια της. Από εδώ και στο εξής αλλάζει η εικόνα του από δεσποτικό σε μεγαλόψυχο. Είναι έτοιμος να προσφέρει τα πάντα στην Ελένη. Η συμπεριφορά του ρυθμίζεται και δικαιολογείται από τον έρωτα του προς την Ελένη και την επιθυμία του να γίνει γυναίκα του.

Πώς πείθεται;

- Από την εμφάνιση της Ελένης (στα μαύρα, με κομμένα μαλλιά)

- Από την ύπαρξη ναυαγού (συμπίπτει με την πληροφορία για Έλληνα)

- Από τη σιωπή της Θεονόης (θα τον είχε ενημερώσει λογικά)

- Από την υπόσχεση της Ελένης για γάμο μετά την εικονική ενάλια ταφή και γενικά από την αλλαγή στη στάση της (αφέντη- φαινομενική υποταγή).

ΗΘΟΣ ΕΛΕΝΗΣ: Προβάλλεται η ευφυΐα και επινοητικότητα της καθώς και ικανότητα της να κατευθύνει τη συζήτηση και να εκμεταλλευτεί κάθε μέσο για να πείσει και κυρίως το ψέμα και το δόλο(επίκληση στη μαντική δύναμη της Θεονόης, εκμετάλλευση της σιωπής της, αξιοποίηση ταφικών και λατρευτικών εθίμων, θυσία των μαλλιών της, έξυπνη μεταχείριση Μενέλαου κλπ).

ΗΘΟΣ ΜΕΝΕΛΑΟΥ: Στέκεται στο ύψος των περιστάσεων με τόλμη, ευστροφία και εξυπνάδα. Είναι πολύ πειστικός στο ρόλο του. Τα κουρέλια τον βοηθούν. Δείχνει φόβο και υποταγή στο Θεοκλύμενο, προσποιείται πως τον ενδιαφέρουν τα ταφικά έθιμα και στο τέλος δείχνει και φαινομενική ευγνωμοσύνη στο Θεοκλ.  

ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ (βασικότερα σημεία):

- στ. 1336: ο Μενέλαος ζει και είναι μπροστά του

- στ. 1370: δεν είναι καλό το μαντάτο αλλά ψέμα-εξαπάτηση.

- στ. 1392: το γρήγορο φοινικικό πλοίο θα βοηθήσει την απόδραση (όχι γάμο)

- στ. 1401-2: ο Μενέλαος δε θα φύγει με άδεια χέρια αλλά με την Ελένη!

- στ. 1402-3: Θα τη βοηθήσει να επιστρέψει σπίτι όχι να θάψει τον άνδρα της.

- στ. 1404-6: Άθελα του ο Θεοκλύμενος με τις προσφορές βοηθάει το Μενέλαο.

- στ. 1409-10: η μοίρα του Μενέλαου δεν είναι ο θάνατος.

ΔΙΣΗΜΟΙ ΛΟΓΟΙ (με δύο σημασίες):

- στ. 1321: με το αυτός η Ελένη εννοεί το Μενέλαο και διατυπώνει ευχή να γυρίσει στην πατρίδα του ενώ ο Θεοκλύμενος πιστεύει πως αναφέρεται στο ναυαγό και πως διατυπώνει κατάρα.

- στ. 1325: Η Ελένη αναφέρεται στο Μενέλαο που ζει ενώ δίνει στο Θεοκλύμενο να καταλάβει πως μιλάει για τον δήθεν πεθαμένο Μενέλαο.

- στ. στ 1369: ο Μενέλαος γνωρίζει τα πάντα για την απόδραση ενώ ο Θεοκλύμενος πιστεύει ότι μιλούν για τις νεκρικές προσφορές.

- στ. 1413-1417: Ο Μενέλαος εννοεί τον ίδιο ενώ ο Θεοκλύμενος πιστεύει πως μιλάει γι’ αυτόν. Η φήμη της Ελένης θα αποκατασταθεί από τους δύο ήρωες στην Σπάρτη και όχι από δήθεν ναυαγό μετά από συνάντηση στην Αίγυπτο.

- στ. 1419: Θα είναι μαζί στη Σπάρτη όχι απλώς στο καράβι.

- στ. 1421-1422: σωτηρία Μενέλαου όχι απλή ανταμοιβή για υπηρεσίες.

ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΕΙΝΑΙ-ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ:

- Ο Θεοκλύμενος δείχνει φαινομενική ευσέβεια στον Πρωτέα και στους θεούς αλλά στην πραγματικότητα είναι άδικος και εγωιστής.

- Ο Μενέλαος αν και βασιλιάς υποκρίνεται τον ναυαγό-ναύτη

- Ο Μενέλαος υποκρίνεται υποταγή στο Θεοκλύμενο

- Όλα όσα ζητάει ο Μενέλαος εξυπηρετούν την απόδραση όχι την ταφή.

- Η Ελένη φαίνεται να πενθεί αλλά δεν είναι αλήθεια.

ΚΩΜΙΚΟΤΡΑΓΙΚΑ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ:

- Αντίθεση ανησυχίας Θεοκλύμενου-προσποιητού πένθους Ελένης.

- στ. 1330: ο ίδιος ο Θεοκλύμενος θεωρείται βάρβαρος από Έλληνες.

- στ. 1362: Ο Θεοκλ. παραδέχεται τη σοφία και πνευματική υπεροχή των Ελλήνων ενώ ο ίδιος είναι θύμα αυτής της κατάστασης .

- στ. 1366: ειλικρινή προθυμία να μάθει τα ελληνικά έθιμα.

- στ. 1398-99: κάθε άλλο παρά πιστή και ευλαβική είναι η Ελένη εδώ.

- στ. 1408-1410: ο καημένος την παρηγορεί ενώ αυτή τον κοροιδεύει.

ΤΑΦΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

- Η ταφή των νεκρών ήταν ιερό χρέος για τη γαλήνη της ψυχής

- Δυο ειδών νεκρικές προσφορές, αναίμακτες ( προσφορά καρπών, φρούτων πάνω στον τάφο) ή αιματηρές (θυσία ζώου).

- Κενοτάφιο για όσους πέθαναν μακριά από την πατρίδα ή για χαμένους .

- Ενάλια συμβολική ταφή για όσους χάθηκαν στη θάλασσα.

- Ταφή νεκρών μαζί με τα αγαπημένα ή πολύτιμα αντικείμενα.

Χατσεψούτ (η μοναδική γυναίκα Φαραώ)