Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 5η ΣΚΗΝΗ (στ. 1140—1219)

Β΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ  5η ΣΚΗΝΗ (στ. 1140—1219)

- Οι προτάσεις του Μενέλαου: Ο Μενέλαος επιπόλαια προτείνει δύο τρόπους διαφυγής (με άμαξα ή με δολοφονία του Θεοκλύμενου) οι οποίοι απορρίπτονται (με τεκμηριωμένα επιχειρήματα) από την Ελένη.

- Το σχέδιο απόδρασης καταστρώνεται μέσα από μια στιχομυθία.  Η στιχομυθία θα μπορούσε να είναι μονόλογος, που ο Μενέλαος μετατρέπει σε διάλογο με τις αντιρρήσεις και τις επιφυλάξεις του. Η Ελένη κάθε τόσο διακόπτει τη ροή του λόγου της για να δίνει οδηγίες και να εξηγεί. Έτσι ο σχεδιασμός αποκτά ζωντάνια, γοργούς ρυθμούς και αναδεικνύει όλη την ένταση των ηρώων και το χαρακτήρα τους. Το σχέδιο αποκαλύπτεται κλιμακωτά, στίχο-στίχο κι έτσι είναι πιο εύκολο να πειστεί και ο Μενέλαος και οι θεατές. Παράλληλα προβάλλεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Ελένης.

- Αν σκέπτονται σωστά οι γυναίκες (στ. 1157): προβάλλεται ειρωνικά ένα στερεότυπο της εποχής που θέλει τις γυναίκες να σκέπτονται όχι σωστά και λογικά αλλά με τεχνάσματα, πονηριά και δόλο. Η Ελένη ίσως επιβεβαιώνει το στερεότυπο (δόλος) ή το ανατρέπει εντελώς (με την ευφυΐα της).

 

ΗΘΟΣ

- Ο Μενέλαος για άλλη μια φορά φαίνεται επιπόλαιος, οι λύσεις που προτείνει δεν δείχνουν συγκροτημένη σκέψη, είναι απλοϊκός, ανίκανος να σχεδιάσει, τελικά χειραγωγείται από την Ελένη.

- Η Ελένη με σεμνότητα και ευστροφία παίρνει στα χέρια της την κατάσταση (μάλιστα στο στ. 1142 έξυπνα κα με θηλυκότητα κολακεύει τον άνδρα της ζητώντας να σχεδιάσει αυτός τη φυγή). Δυναμική, επινοητική, αποφασιστική και δραστήρια καταστρώνει και βάζει σε άμεση εφαρμογή το σχέδιο. Ακόμα δείχνει ικανότητα να πείθει, ίσως όχι στηριζόμενη τόσο στην ακλόνητη επιχειρηματολογία της, όσο στην προσωπικότητά και τη γοητεία της. Δείχνει αυτοπεποίθηση και πάθος. Έχει επίγνωση του ρίσκου (στ. 1198) αλλά δεν έχει άλλη επιλογή. Παραμένει ανώτερη από το Μενέλαο σε όλη τη σκηνή.

- Η Ελένη χρησιμοποιεί δόλο (κάτι που πολλές φορές γίνεται στην αρχαία τραγωδία). Άλλωστε η μοίρα της Ελένης έχει πλεχτεί με σημείο αναφοράς το δόλο. Έτσι η Ελένη καταστρώνει τώρα μια ανθρώπινη απάτη για να διαλύσει την απάτη των θεών. Στην αρχαιότητα ο δόλος θεωρούνταν επιτρεπτός σε ορισμένες περιπτώσεις. Τον συναντάμε και ως λογοτεχνικό μοτίβο (πχ. Οδυσσέας, παραμύθια, υπεροχή πνεύματος-μυαλού)

Και εδώ νομιμοποιείται ο δόλος ως θεμιτό και απαραίτητο μέσο σωτηρίας.

- Η Ελένη στη προσευχή της : ( δείτε και το σχόλιο του βιβλίου, στιχ. 1214-9) είναι μαχητική, ο λόγος της δεν είναι ικετευτικός, αλλά διεκδικεί τη σωτηρία τη δική της και του άνδρα της ως το ελάχιστο που της οφείλουν οι θεές, δεν φέρεται ως ταπεινή πιστή. Γενικά σ΄αυτή την σκηνή προβάλλεται ο ανθρώπινος παράγοντας όχι ο θεϊκός. Οι ήρωες δεν είναι έρμαια των θεών και της τύχης αλλά παίρνουν τη μοίρα στα χέρια τους.