Δ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 1500-1592)

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ

Δ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 1500-1592)

Β΄ΣΤΑΣΙΜΟ

Κάλυψε το χρονικό διάστημα για: α) να ρωτήσει ο Θεοκλύμενος τη Θεονόη αν όλα όσα άκουσε από την Ελένη στο Γ΄ επεισόδιο αληθεύουν β) να αλλάξει σκευή ο Μενέλαος (από κουρέλια τώρα καθαρός με ωραία ρούχα) γ) να γίνουν οι απαραίτητες προετοιμασίες για την ενάλια ταφή.

ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΣΗ

Το επεισόδιο, παρά τους γρήγορους ρυθμούς του, επιβραδύνει την εξέλιξη του μύθου με την επανάληψη των ίδιων μοτίβων (αμφιβολίες του Θεοκλύμενου, επιχειρηματολογία της Ελένης), σαν να μη βιάζεται ο ποιητής να μας οδηγήσει στη λύση.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ (δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί)

- Ολοκληρώνεται η μηχανή σωτηρίας . Έτσι ο Ευριπίδης στέκεται λίγο περισσότερο για να φωτίσει κάποια σημεία.

- Κορυφώνεται η αγωνία με την παρουσίαση νέων εμποδίων (στ. 1528,1564)

- Προοικονομείται η δυσκολία του εγχειρήματος (ο Μενέλαος είναι έτοιμος να πολεμήσει και λέει ότι πάει για τον γκρεμό)αλλά και αποκαθίσταται ο ηρωισμός του καθώς προοικονομείται η συμπλοκή του με τους Αιγύπτιους.

- Προοικονομείται η αίσια εξέλιξη: κανείς δε θα τους εμποδίσει, η Θεονόη και ο χορός δε θα μιλήσουν και οι ναύτες, που θα καταλάβαιναν γρήγορα την απάτη, έχουν ρητή διαταγή να υπακούουν τον Μενέλαο.

- Αποδυναμώνονται και οι τελευταίες αμφιβολίες του Θεοκλύμενου

ΟΨΙΣ

Ωραία σκηνή με μεγαλοπρέπεια. Ο Μενέλαος καθαρός, ντυμένος με πολυτέλεια, οπλισμένος. Ακολουθεί πομπή δούλων και προσφορών.

ΗΘΟΣ

-Ελένη:  γοητευτική, ικανότατη, δραστήρια, ετοιμόλογη, οργανωτική, προνοητική (εξασφαλίζει τη σιωπή του χορού και την υπακοή των ναυτών) εξαπατά με άνεση το βασιλιά για άλλη μια φορά και κάνει όλους συνενόχους της. Με λογοπαίγνια και αμφισημίες εκτονώνει την ένταση που νιώθει.

-Θεοκλύμενος: καχύποπτος, δύσπιστος, κωμικοτραγικός, ερωτευμένος σφόδρα με την Ελένη, φαινομενικά ευσεβής (αδιαφορία για τα έθιμα των Ελλήνων, χαρά για τη αποφυγή μιάσματος του νεκρού), γενναιόδωρος.

-Μενέλαος: μαζί με την εξωτερική του εμφάνιση έγινε και πάλι σταθερός, επιβλητικός, έτοιμος για δράση. (αποκατάσταση εικόνας του) Η προσευχή του δεν είναι δέηση ταπεινού και φοβισμένου αλλά ανθρώπου αποφασισμένου και με πλήρη επίγνωση των κινδύνων (αξιώνει= απαιτεί τη σωτηρία τους)

ΔΙΣΗΜΟΙ ΛΟΓΟΙ (ποιοι είναι και σε τι εξυπηρετούν;)

- στ. 1540-1541: Η Ελένη εννοεί συμφορές όχι αγαθά για τον Θεοκλύμενο.

- στ. 1544-1545: Δηλαδή τους βοηθά να αποδράσουν όχι για την ταφή.

- στ. 1545-46: Όλα καλά μέχρι τώρα για τη διαφυγή όχι το γάμο.

- στ. 1555: Εννοεί την απόδραση όχι την ταφή.

- στ. 1557: Η χάρη αφορά πάλι στη σωτηρία όχι στην ταφή (ειρωνεία)

- στ. 1561: Τύχη για την Ελένη είναι να φτάσει στη Σπάρτη με το Μενέλαο

- στ. 1563: Η Ελένη εννοεί το Μενέλαο όχι το Θεοκλύμενο

Με όλα τα παραπάνω (όπως και στο προηγούμενο επεισόδιο):

1) προβάλλεται η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι, μόνο που εδώ πρόκειται για ένα σκηνοθετημένο από τους  ήρωες φαίνεσθαι. (λένε ψέματα).

2) τονίζεται η εξαπάτηση και η πλάνη του Θεοκλύμενου (τραγική ειρωνεία).

3) προβάλλεται η πνευματική υπεροχή Ελένης (Ελλήνων)έναντι Θεοκλύμενου

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΟΔΩΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ

1) Να μη μάθει ο Θεοκλύμενος τον ερχομό του Μενέλαου. (σιωπή Θεονόης)

2) Να πεισθεί ο Θεοκλύμενος για το θάνατο του Μενέλαου.

3) Να δεχτεί το αίτημα για τη συμβολική ενάλια ταφή.

4) Να παραχωρήσει πλοίο και όλα τα απαραίτητα.

5) Να μη συμμετέχει καθόλου ο ίδιος στην τελετή

6) Να οριστεί κυβερνήτης πλοίου ο Μενέλαος και να τον υπακούουν.

Σημείωση: Όλα τα παραπάνω έχουν εξασφαλιστεί

Αρπαγή Περσεφόνης από τον Πλούτωνα (Άδης)