ΡΑΨΩΔΙΑ ε (165-251)

Καθηγήτρια: Ιορδανάκη Μαρία

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ

Ο Οδυσσέας που γνωρίσαμε στην Τηλεμάχεια, δηλαδή ο γενναίος, ατρόμητος, δυναμικός, πολυμήχανος κλπ. δεν έχει καμιά σχέση με τον αντιηρωικό Οδυσσέα των στίχων 167-175. Εδώ πρόκειται για έναν άνθρωπο που πονάει και κλαίει, έναν ήρωα απελπισμένο και ευαίσθητο, ανήμπορο να αντιδράσει.(Τρίτη φορά που παρουσιάζεται αυτή η εικόνα.)

Ίσως ο  Όμηρος θέλει να τονίσει στην Οδύσσεια το ανθρώπινο πρόσωπο των ηρώων και να προβάλει τα ειρηνικά ιδανικά, όπως :γυρισμός στην πατρίδα και ήρεμη οικογενειακή ζωή.

ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΕΝΤΟΛΗΣ

-Η εντολή που έδωσε ο Δίας στον Ερμή αλλοιώθηκε (τροποποιήθηκε )δύο φορές. Η πρώτη αλλοίωση υπέστη από τον Ερμή, όταν την ανακοίνωσε στην Καλυψώ. Ο Ερμής με διπλωματικό τρόπο κρατάει τα σημεία της εντολής( ή προσθέτει άλλα) που εξυπηρετούν την περίπτωση (δηλαδή να πείσει την Καλυψώ).

- Η Καλυψώ παραποιεί την εντολή παρουσιάζοντας την ως δική της απόφαση:

Α) Για να του δείξει πως τον αγαπάει και θέλει την ευτυχία του.

Β) Για να μη χάσει το κύρος και την αξιοπρέπειά της.

Γ) Για να μην αποκαλύψει στον Οδυσσέα τα σχέδια των θεών.

ΛΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΚΡΟΑΤΗ (στ. 179-181)

Ο Ερμής δεν ανέφερε ποτέ στην Καλυψώ το σημείο της εντολής του Δία σχετικά με τη σχεδία. Ωστόσο η ίδια φαίνεται να γνωρίζει κάτι, που γνωρίζουν μόνο οι θεοί του Ολύμπου και ο ακροατής. Αυτή η τεχνική ονομάζεται λύση από τον ακροατή= ένας ήρωας παρουσιάζεται να γνωρίζει κάτι που δεν το έχει ακούσει, το έχει ακούσει όμως ο ακροατής.

ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΔΥΣΣΕΑ (Γιατί δεν την πιστεύει;)

1) Τα βάσανα και οι οδυνηρές εμπειρίες του, του δίδαξαν πως πρέπει να μην εμπιστεύεται τίποτα και κανέναν.

2) Δεν μπορεί να εξηγήσει το γεγονός πώς μια σφόδρα ερωτευμένη θεά, που τον κρατά επτά χρόνια , τώρα θέλει να τον αφήσει χωρίς λόγο.

3)O oμηρικός άνθρωπος πιστεύει πως ακόμα και οι θεοί ψεύδονται και εξαπατούν , όπως οι θνητοί (στοιχείο ανθρωπορφισμού).

3) Απορεί πώς μια σχεδία θα τον βοηθήσει να περάσει την άγρια θάλασσα.

4) Ίσως το πιστεύει αλλά κρύβει τη χαρά του, για να μην προσβάλλει τη θεά.

ΟΡΚΟΣ

Στην ομηρική κοινωνία ο όρκος είχε μεγάλη δεσμευτική δύναμη. Ήταν ένα είδος αυτοκατάρας, που ενεργοποιείται εναντίον αυτού του ίδιου που ορκίζεται, σε περίπτωση που τον παραβεί. Η Καλυψώ δεσμεύεται με τριπλό όρκο. Ορκίζεται  στη γη, στον ουρανό και στα νερά της Στύγας.

Η ΣΤΥΓΑ

Η Στύγα ήταν ένα από τα τέσσερα ποτάμια που κυλούσαν στον Άδη (τα άλλα ήταν ο Πυριφλεγέθων, ο Κωκυτός και ο Αχέρων). Τα νερά της σχημάτιζαν καταρράκτη και χάνονταν στα βάθη της γης. Σ΄ αυτά τα νερά ορκίζονταν οι θεοί και αυτός ήταν ο πιο φοβερός όρκος. Όποιος θεός τον παραβίαζε είχε σκληρή τιμωρία: αρρώσταινε βαριά και έπεφτε σε κώμα για ένα χρόνο (χωρίς νέκταρ και αμβροσία). Έπειτα για 9 χρόνια αποκλείονταν από κάθε θεϊκή συνέλευση ή γεύμα. Επανέρχονταν μετά από 10 χρόνια.

Σημείωση: Λέγεται πως η Θέτιδα βούτηξε τον Αχιλλέα στα νερά της Στυγός και έγινε άτρωτος εκτός από την αχίλλειο πτέρνα)

ΥΣΤΑΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΑΛΥΨΩΣ

- Του θέτει δύο ρητορικές ερωτήσεις, εκφράζοντας το παράπονο της.

- Προσπαθεί να τον φοβίσει, αναφέροντας εκβιαστικά τα βάσανα που τον περιμένουν (κι όμως αν ήξερες….)

- Τον δελεάζει πάλι με την υπόσχεση της αθανασίας.

- Κάνει μια σκηνή ζηλοτυπίας, συγκρίνοντας τον εαυτό της με την Πηνελόπη.

Όλα τα παραπάνω δικαιολογούνται δεδομένου ότι προσπαθεί να τον συγκινήσει.

 

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΤΟΥ (τελικά ποιος αποφασίζει για την επιστροφή του;)

1) Το νόστο του Οδυσσέα έχει γράψει η μοίρα.

2) Τον έχουν αποφασίσει όμως και οι θεοί (2^ο συμβούλιο).

3) Η Καλυψώ επιτρέπει την επιστροφή (δεν έχει άλλη επιλογή)

4) Τελικά όμως ο Οδυσσέας έχει ελευθερία επιλογής και αποφασίσει ο ίδιος το νόστο του.(ανθρωποκεντρισμός Οδύσσειας)

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑ-ΚΑΛΥΨΩΣ ΣΤΟ ΔΕΙΠΝΟ

-Ο Οδυσσέας είναι θνητός-Η Καλυψώ θεά.

- Ο Οδυσσέας τρώει φαγητά θνητών-η Καλυψώ νέκταρ και αμβροσία.

- Οδυσσέας χαίρεται- η Καλυψώ υποφέρει.

Η Καλυψώ προσπαθεί να εξισορροπήσει την ανισότητα:

1) Προσφέροντας του τιμητική θέση (την ίδια με τον Ερμή)

2) Περιποιείται η ίδια τον Οδυσσέα, όχι οι υπηρέτριες.

3) Τον προσφωνεί επίσημα (στ. 223)