ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ-ΑΜΕΤΑΒΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης διακρίνονται σε:

Α) Αμετάβατα, όταν η ενέργεια του ρήματος δε μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. πχ. Ο αδελφός μου κλαίει ασταμάτητα.

Β) Μεταβατικά, όταν η ενέργεια του ρήματος μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα πχ. Ο αδελφός μου πειράζει τα πράγματα μου.(ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ)

Σημείωση: Κάποια ρήματα χρησιμοποιούνται και ως μεταβατικά και ως αμετάβατα. Πχ. Το πουλί πετάει (αμετάβατο)- Το παιδί πετάει την μπάλα (μεταβατικό)

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα που δέχεται την ενέργεια του μεταβατικού ρήματος ονομάζεται ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ και μπορεί να είναι έναρθρο ή άναρθρο αλλά ΠΑΝΤΟΤΕ σε πλάγια πτώση (αιτιατική ή γενική).Το βρίσκουμε απαντώντας στην ερώτηση ποιον(-ους), ποια(-ες),ποιο (-α), τι + το ρήμα της πρότασης.

Το αντικείμενο μπορεί να είναι:

Α. ουσιαστικό :πχ Η Μαρία αγόρασε ένα φορητό υπολογιστή

Β. ουσιαστικ. επίθετο: Σέβομαι τους νέους

Γ. ουσιαστικ. μετοχή: Σέβομαι τους ηλικιωμένους

Δ. αντωνυμία: Τον είδα χτες

Ε. ολόκληρη πρόταση: Φοβάμαι να γυρίζω σπίτι αργά τη νύχτα

Στ. Εμπρόθετος προσδιορισμός (με,σε,από,για+αιτιατ) : Ενδιαφέρομαι για σένα

ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Μονόπτωτα λέγονται τα μεταβατικά ρήματα που έχουν ως συμπλήρωμα ένα μόνο αντικείμενο (μια πτώση) το οποίο βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ή γενική.

- αιτιατική : Βλέπω τον ουρανό

- γενική (σπανιοτ.): Μου λείπεις. (Λείπεις σε μένα)

ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

Δίπτωτα λέγονται τα μεταβατικά ρήματα που έχουν ως συμπλήρωμα δυο αντικείμενα (δύο πτώσεις). Το ένα λέγεται άμεσο και το άλλο έμμεσο.

Α. Γενική + Αιτιατική: άμεσο είναι αυτό σε αιτιατική και έμμεσο αυτό σε γενική

Πχ. Μου πρόσφερε χρήματα (μου: έμμεσο, χρήματα: άμεσο)

Β. Αιτιατική + Αιτιατική : άμεσο θα είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο και έμμεσο αυτό που δηλώνει πράγμα πχ. Με ρώτησε κάτι (με: άμεσο, κάτι: έμμεσο).

·         Αν όμως η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο προσδιορισμό τότε είναι έμμεσο.

πχ Σου έδωσα χρήματα -Έδωσα σε σένα χρήματα (σου: έμμεσο, χρήματα: άμεσο)

·         Αν και οι δυο αιτιατικές είναι πράγματα τότε έμμεσο είναι εκείνο που μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο

πχ Φόρτωσε το αυτοκίνητο (με)πράγματα (αυτοκίνητο: άμεσο, πράγματα: έμμεσο)

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

→Δύο ή περισσότερα όμοια αντικείμενα (όλα πρόσωπα ή πράγματα) στην ίδια πτώση που συνδέονται με συνδέσμους ή κόμμα θεωρούνται μια πτώση.

Πχ. Αγόρασε μήλα, μπανάνες και αχλάδια (αλλά μονόπτωτο ρήμα)

Η Μαρία έδωσε χαρτί και μολύβι στον Πέτρο(δίπτωτο με δύο άμεσα και ένα έμμεσο αντικ)

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

Μερικά δίπτωτα συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μια είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου. Για να ελέγξουμε ποια είναι το κατηγορούμενο πρέπει να μετατρέψουμε την ενεργητική σε παθητική σύνταξη. Τότε η μια αιτιατική (το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο και η άλλη(κατηγορούμενο του αντικειμένου) κατηγορούμενο του υποκειμένου

πχ. Οι μαθητές εξέλεξαν το Νίκο πρόεδρο της τάξης.

       (υποκ.           ρημ.       αντικ.     κατηγορ.        )

     Ο Νίκος εκλέχθηκε πρόεδρος από το συμβούλιο

       (υποκ.       ρημ.       κατηγορ.       ποιητ. αίτιο)