ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Ραψωδία α (25-108 αγορά των θεών)

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Προώθηση του μύθου-οικονομία)

H φροντίδα του συγγραφέα να ετοιμάζει από πριν όσα θα ακολουθήσουν δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις: η απουσία του Ποσειδώνα από τη συνέλευση  είναι σκόπιμη από τον Όμηρο, έτσι ώστε οι θεοί να αποφασίσουν ανεμπόδιστα την επιστροφή του Οδυσσέα.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΑΚΡΟΑΤΗ: ο προϊδεασμός του ακροατή για ότι θα ακολουθήσει στη συνέχεια. Έτσι λοιπόν στη συγκεκριμένη ενότητα διακρίνουμε προειδοποιήσεις στα παρακάτω σημεία:

1) στ.40-51: η δίκαιη τιμωρία του Αίγισθου προετοιμάζει τη μνηστηροφονία.

2) στ. 95-96: η απόφαση των θεών για το νόστο προετοιμάζει την αναχώρησή του από την Ωγυγία και το αίσιο τέλος.

3) στ. 97-100: το σχέδιο της Αθηνάς μας προϊδεάζει για την επίσκεψη του Ερμή 

4) στ. 101-105: προετοιμάζεται η συνέλευση των Ιθακήσιων και η θαρρετή στάση του Τηλέμαχου απέναντι στους μνηστήρες.

5) στ. 106-108: μας προϊδεάζει για το ταξίδι του Τηλέμαχου στην Πύλο και Σπάρτη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΕΠΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΔΥΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ.

1)Προειδοποίηση: Είναι η αναφορά σε γεγονότα ή καταστάσεις που θα συμβούν αργότερα μέσα στο έπος.

2) Προοικονομία: Είναι η τακτοποίηση και η παρουσίαση της πλοκής του έργου με τέτοιο τρόπο, ώστε τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν να προε-τοιμαστούν κατάλληλα και να έρθουν με φυσικό τρόπο.

ΗΘΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ

Για πρώτη φορά στον Όμηρο (και αντίθετα με τις αντιλήψεις της εποχής που ήθελαν τους θεούς μοναδικούς ρυθμιστές της ζωής των θνητών) ο άνθρωπος παρουσιάζεται να έχει ελευθερία βούλησης και κατά συνέπεια είναι υπεύθυνος των πράξεων του για τις οποίες τιμωρείται ή αμείβεται από τους θεούς.

ΑΤΗ-τύφλωση του νου

ΥΒΡΗ- ασέβεια προς το θείο/παραβίαση της μοίρας

ΝΕΜΕΣΗ- οργή του θεού

ΤΙΣΗ-τιμωρία

ΑΥΤΟΔΙΚΙΑ

Αυτοδικία ονομάζουμε την τιμωρία ενός δράστη από τον  ίδιο τον παθόντα και όχι από τους θεούς ή από τους νόμους στη σύγχρονη εποχή. (πχ τιμωρία Αίγισθου από τον Ορέστη)

ΥΣΤΕΡΟΦΗΜΙΑ

Οι αρχαίοι έδιναν μεγάλη σημασία στην υστεροφημία, δηλαδή στην καλή φήμη τους μετά θάνατον. Έτσι κάνοντας κάποια αξιέπαινη πράξη, το όνομα τους παρέμενε δοξασμένο και στις υπόλοιπες γενιές

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ

 Ο ποιητής άλλοτε αφηγείται ο ίδιος σε τρίτο πρόσωπο και άλλοτε οι ήρωές του σε πρώτο πρόσωπο· ζωντανεύουν έτσι οι ήρωες μπροστά μας με τον διάλογο.

Η ενότητα έχει κυρίως διαλογικό χαρακτήρα (θέση-αντίθεση, λόγος-αντίλογος) αλλά και θεατρικότητα (σκηνή=Όλυμπος,πρωταγωνιστές=Δίας/Αθηνά, βουβά πρόσωπα)

Ο χρόνος της αφήγησης είναι ευθύγραμμος (με χρονολογική σειρά) εκτός από την αναδρομική αφήγηση για τον Αίγισθο

ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ-ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

Και σε αυτή την ενότητα έχουμε πάρα πολλά επίθετα και τυπικές εκφράσεις. Ιδιαίτερα για τα τυπικά επίθετα να σημειώσουμε ότι χωρίζονται σε α) χαρακτηριστικά (μη ορατά π.χ θεικός Οδυσσέας) και σε περιγραφικά (ορατά π.χ θολωτές σπηλιές).

ΔΟΜΗ ΠΡΩΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΑΣ

στ.53: Επίσημη προσφώνηση

στ. 54-55 : Συμφωνεί με την άποψη του πατέρα της (για να δημιουργήσει ευνοϊκό κλίμα για τον Οδυσσέα, ο οποίος είναι ευσεβής και δεν πρέπει να βασανίζεται)

στ. 56- 57 : Εκφράζει τα συναισθήματά της για τον πολύπαθο ήρωα.

Στ. 58-66: Σύντομη περιγραφή των περιπετειών του (υπενθύμιση στο Δία)

Στ. 67-68: Ιδιαίτερη αναφορά στον πόθο του Οδυσσέα.

Στ. 69-71: Υπενθύμιση των προσφορών του ήρωα προς τους θεούς.

Σημείωση: Σκόπιμα  αποσιωπά την ευθύνη του Οδυσσέα για τον Πολύφημο.

Στη δευτερολογία της είναι αποφασιστική, εύστροφη χωρίς περιττολογίες. Στον πρώτο λόγο είχε στόχο να πείσει. Στον δεύτερο να εκτελέσει το σχέδιο.

ΘΕΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ

Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς παρόμοιους στην όψη  με τους ανθρώπους (ανθρωπομορφισμός) αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό· διαφορετική φαντάζονταν μόνο την τροφή τους και τους θεωρούσαν αθάνατους(νέκταρ και αμβροσία).

ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η Αθηνά στο δεύτερο λόγο της θεωρεί δεδομένη την απόφαση και προτείνει ένα διπλό σχέδιο: Α) Να μεταβεί ο Ερμής στην Ωγυγία για να δώσει εντολή στην Καλυψώ να απελευθερώσει τον Οδυσσέα. Β) Να μεταβεί η ίδια στην Ιθάκη για να ενθαρρύνει τον Τηλέμαχο να καλέσει σε συνέλευση τους πολίτες της Ιθάκης, να αντιμετωπίσει τους μνηστήρες και να ταξιδέψει στην Πύλο και στη Σπάρτη για πληροφορίες σχετικές με τον Οδυσσέα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (συμπληρωματικές του βιβλίου)

1.Πώς προβάλλεται το ήθος του Οδυσσέα (αν και απουσιάζει από τη σκηνή);

2. Για ποιο λόγο επέλεξε ο Όμηρος την Αθηνά να παίρνει το λόγο κι όχι άλλος;

3. Να συγκρίνετε τους δύο λόγους της Αθηνάς (ως προς τους στόχους).

4. Ποια είναι η σκοπιμότητα της τεχνικής της προοικονομίας;

5. Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να αποδώσετε πλαγιότιτλους.

6. Να συγκρίνετε την ιστορία του Αγαμέμνονα με αυτή του Οδυσσέα καθώς και τα πρόσωπα που τις απαρτίζουν.