ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ

ΓΕΝΙΚΑ

Τα ρήματα ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου και φανερώνουν ότι κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα κάνει κάτι (κάποια ενέργεια), ή παθαίνει κάτι από κάποιον άλλον, ή από τον εαυτό του ή βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση.

1) Ο Αντρέας τρέχει

2) Το δάσος καίγεται.

3) Η γάτα κοιμάται

ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ενικός Αριθμός	Πληθυντικός Αριθμός
1.      Εγώ τρέχω γρήγορα.	4.   Εμείς τρέχουμε γρήγορα.
2.      Εσύ τρέχεις γρήγορα.	5.   Εσείς τρέχετε γρήγορα.
3.      Αυτός τρέχει γρήγορα.	6.   Αυτοί τρέχουν γρήγορα.

Α) Τα ρήματα (όπως και τα ονόματα) έχουν δύο αριθμούς:
Τον ενικό και τον πληθυντικό.
Β) Τα πρόσωπα του ρήματος είναι τρία

Το πρώτο πρόσωπο ενικού και πληθ. : (εγώ) τρέχω - (εμείς) τρέχουμε

Το δεύτερο πρόσωπο ενικού και πληθ: (εσύ) τρέχεις- (εσείς) τρέχετε

Το τρίτο πρόσωπο ενικού και πληθ: (αυτός) τρέχει- (αυτοί) τρέχουν

ΦΩΝΗ ΡΗΜΑΤΩΝ

Με βάση τις καταλήξεις τα ρήματα χωρίζονται σε δυο κατηγορίες (φωνές).

Ενεργητική φωνή: ρήματα με κατάληξη –ω (στο α΄ πρόσωπο οριστικής ενεστώτα)

Παθητική φωνή: ρήματα με κατάληξη –μαι (στο α΄ πρόσωπο οριστικής ενεστώτα)

Παρατηρήσεις στις φωνές:

-Τα περισσότερα ρήματα διαθέτουν και τις δύο φωνές. Στην περίπτωση αυτή συνήθως η ενεργητική φωνή δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, ενώ η παθητική ότι δέχεται μια ενέργεια.(πχ αγαπώ-αγαπιέμαι, δένω-δένομαι, ετοιμάζω-ετοιμάζομαι).

- Άλλα ρήματα έχουν μόνο ενεργητική φωνή (πχ τρέχω, διψώ, ζω, φέρνω, μαλώνω).

- Άλλα ρήματα έχουν μόνο παθητική φωνή και ,ονομάζονται αποθετικά, τα οποία έχουν παθητική φωνή αλλά ενεργητική σημασία ( πχ αισθάνομαι, κοιμάμαι, φοβάμαι, φαίνομαι, διηγούμαι, δέχομαι, θυμάμαι κλπ).

ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΡΗΜΑΤΩΝ

Διάθεση λέγεται η ιδιότητα που έχει το ρήμα να δείχνει τι κάνει το υποκείμενο ή τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται. Αναφέρεται, συνεπώς στη σημασία του ρήματος και στη σχέση του με το υποκείμενο.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ενεργεί (συνήθως κατάληξη –ω)	Ο μαθητής διαβάζει Τα παιδιά παίζουν
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο παθαίνει κάτι, δέχεται δηλαδή μια ενέργεια από άλλον (συνήθως κατάληξη –μαι)	Οι μαθητές αποβλήθηκαν από το διευθυντή. Το περιβάλλον καταστρέφεται από τον άνθρωπο
ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει στο ίδιο (συνήθως κατάληξη –μια)	Η Σοφία ντύνεται και ετοιμάζεται πολύ νωρίς
ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΔΙΑΘΕΣΗ	Το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε δέχεται κάποια ενέργεια, απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση (-ω,-μαι)	Τα παιδιά πεινούν Η Μαρία κοιμάται

ΠΡΟΣΟΧΗ! ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΓΧΕΟΥΜΕ ΤΗ ΦΩΝΗ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Πχ. Η Μαρία ντύνεται (παθητική φωνή- μέση διάθεση)

       Ο υπάλληλος εργάζεται σκληρά (παθητική φωνή- ενεργητική διάθεση)

       Έπαθε μεγάλη συμφορά (ενεργητική φωνή- παθητική διάθεση)

ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΡΗΜΑΤΟΣ

Οι συζυγίες είναι ομάδες ρημάτων που κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο και αποτελούν έτσι μια συζυγία. Οι συζυγίες είναι δύο (πρώτη και δεύτερη).

Συζυγία	Ενεργητική Φωνή	Παθητική Φωνή
Α΄ συζυγία	-ω (παροξύτονα) πχ. βλέπω, ζεσταίνω	-ομαι (προπαροξύτονα) πχ. βλέπομαι, ζεσταίνομαι
Β’ συζυγία (δύο τάξεις)	-ώ (οξύτονα) πχ. αγαπώ, καλώ       περνώ, μιλώ	- ιέμαι (αγαπιέμαι) - ούμαι ή άμαι (θυμούμαι ή θυμάμαι)

Παρατηρήσεις

·         Βλέπω,-εις,-ει-,ουμε,-ετε,-ουν/βλέπομαι,-σαι,-ται,-όμαστε,-εστε,-ονται

·         Βλεπόμουν,-όσουν,-όταν,όμαστε(ταν),-όσαστε(ταν),-ονταν.

·         Τα ρήματα της β΄ συζυγίας χωρίζονται σε δυο τάξεις:

Α) α΄τάξη: αγαπώ, -άς, -ά (-ει), - άμε(-ούμε),-άτε-αν(ε)/ούν

                   αγαπιέμαι,-σαι,-ται,-όμαστε,-ιέστε,-ούνται

                   αγαπιόμουν,-όσουν,-όταν,-όμαστε(ταν),όσαστε(ταν),-όνταν(ούνταν)

Β) β΄τάξη : θεωρώ, -είς, -εί, -ούμε,- είτε,-ούν

                    θεωρούμαι,-είσαι,-είται,-ούμαστε,-είστε,-ούνται

                    θεωρούμουν,-ούσουν,-ούνταν-ούμασταν,-ούσασταν,-ούνταν

Β2) λυπάμαι(λυπούμαι),-ασαι-,-αται, -όμαστε(-ούμαστε),-άστε,-ούνται

       Λυπόμουν,-όσουν-όταν,-όμασταν(ούμασταν),-όσασταν,-όνταν (-ούνταν)

·         Κάποια της β’ συζυγίας κλίνονται και στις δύο τάξεις πχ κρατάς-κρατείς.

·         Μερικά ρήματα σε ούμαι στον ενεστώτα και στον παρατατικό ακολουθούν την αρχαϊκή κλίση. Μερικά από αυτά είναι : μιμούμαι, αφηγούμαι, διηγούμαι, προηγούμαι, αποτελούμαι, εξαιρούμαι, θεωρούμαι, επικαλούμαι κα.

Ενεστώτας                                                     Παρατατικός

Στερούμαι Στερείσαι Στερείται Στερούμαστε Στερείστε στερούνται

Στερούμουν Στερούσουν Στερούνταν Στερούμαστε (-αν) Στερούσαστε (-αν) Στερούνταν

·         Μερικά ρήματα σε –ώμαι ακολουθούν και αυτά την αρχαϊκή κλίση. Μερικά από αυτά είναι : εγγυώμαι, εξαρτώμαι, διερωτώμαι κα.

Εγγυώμαι Εγγυάσαι Εγγυάται Εγγυόμαστε Εγγυάστε (-σθε) Εγγυώνται

Εγγυόμουν Εγγυόσουν Εγγυόταν Εγγυόμαστε (-σταν) Εγγυόσαστε (-σταν) Εγγυόνταν (Ο παρατατικός δεν είναι συχνός)