ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Ραψωδία α (στ.109-173)

Καθηγήτρια: Ιορδανάκη Μαρία

·         Στ.109-114: α)Τίθεται σε εφαρμογή το δεύτερο σκέλος του σχεδίου της Αθηνάς. β)Τυπική σκηνή προετοιμασίας θεού

·         Στ. 115-117 α)Μαγική μετάβαση (πετώντας) με φτερωτά σανδάλια (παραμυθιακό στοιχείο) β) Αλλαγή επιπέδου από θεϊκό σε ανθρώπινο.

·         Στ. 118-119 : Μεταμόρφωση Αθηνάς σε Μέντη (παλιός φίλος του Οδυσσέα). Οι θεοί μπορούν να παρουσιαστούν στους ανθρώπους με 3 τρόπους:

-          Ενανθρώπιση : Παίρνουν τη μορφή κάποιου θνητού

-          Επιφάνεια: Αποκαλύπτουν τη θεϊκή τους μορφή-ιδιότητα

-          Με φωτισμό του νου ή έρχονται στα όνειρα των θνητών.

●   στ. 120- 126: Η πρώτη εντύπωση της Αθηνάς για την κατάσταση στην Ιθάκη : οι μνηστήρες λυμαίνονται την περιουσία του Οδυσσέα και δρουν ανενόχλητοι.

●    στ.135-161: ΤΥΠΙΚΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ:

1)Υποδοχή ξένου από ξενιστή (οικοδεσπότη).

2)Πρώτες περιποιήσεις (τακτοποίηση προσωπ.αντικειμένων πχ δόρυ, άρμα, άλογα)

3) Λουτρό: Λούζουν τον ξένο, τον αλείφουν με λάδι και του δίνουν ρούχα καθαρά.

4)Επίσημο τραπέζι: Του παραχωρούν τιμητική θέση στο τραπέζι, του φέρνουν νερό για να πλύνει τα χέρια του και του προσφέρουν εκλεκτό φαγητό και ποτό.

5) Επίσημη υποδοχή : σε εξαιρετικές περιπτώσεις οργανώνουν αθλητικούς αγώνες.

6)Ερωτήσεις-Διάλογος: Ύστερα από τα παραπάνω ο ξενιστής ρωτάει τον ξένο: α) ποιος είναι β) από πού έρχεται γ)ποιος ο σκοπός της επίσκεψης του.

7) Ικανοποίηση αιτήματος: ο ξενιστής ικανοποιεί το αίτημα του ξένου (αν μπορεί).

8) Προσφορά διαμονής : για όσες μέρες επιθυμεί ο ξένος.

9) Προσφορά δώρων: ανταλλαγή δώρων- επισφράγιση φιλίας

ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ

Στην ομηρική κοινωνία ο θεσμός της φιλοξενίας ήταν ιερός (τον προστάτευε ο ίδιος ο Δίας-Ξένιος Ζευς)και δημιουργήθηκε από μια πρακτική ανάγκη: δεν υπήρχαν πανδοχεία ή ξενοδοχεία. Η φιλοξενία αποτελεί δείγμα κοινωνικότητας και ανθρωπιάς. Αποτελεί ένδειξη υψηλού πολιτισμικού επιπέδου των Ελλήνων. Με το θεσμό της φιλοξενίας επισφραγίζονταν φιλίες μεταξύ αρχόντων.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΒΙΟΥ: φιλία, φιλοξενία, ασταθής θεσμός της βασιλείας. Πρόσωπα του παλατιού και ασχολίες τους (αοιδός, παρακόρη, κελάρισσα, κήρυκες, τραπεζάρχης, πρόθυμα παιδόπουλα, δούλες κ.α)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ: σκεύη (κρατήρες, δίσκοι) , φαγητά(κρέας, ψωμί) αντικείμενα συμποσίου (λαγήνι, λεβέτι, πανέρια, κούπες) και άλλα αντικείμενα (πχ σανδάλια, θρόνος, κοντάρι, πεσσοί, σκαμνί, θήκη , κιθάρα κ.α)

ΗΘΟΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΥ

Ο Τηλέμαχος παρουσιάζεται στην αρχή βαθιά συλλογισμένος , αγανακτισμένος για την κατάσταση που επικρατεί στο σπίτι του και θλιμμένος για την απουσία του πατέρα του. Παρακολουθεί την προκλητική συμπεριφορά των μνηστήρων και νιώθει ανήμπορος. Παρευρίσκεται τυπικά ανάμεσα στους μνηστήρες αλλά νιώθει μόνος. Βρίσκεται αλλού, ονειρεύεται το νόστο του πατέρα του.

Ωστόσο, μόλις αντικρίζει τον ξένο σπεύδει να τον υποδεχτεί. Έτσι δείχνει ευγένεια, κοινωνική ευαισθησία, διακριτικότητα, αρχοντιά και γενικά φιλόξενη διάθεση.

ΗΘΟΣ ΜΝΗΣΤΗΡΩΝ

Αντίθετα με τον Τηλέμαχο, οι μνηστήρες χαρακτηρίζονται αγέρωχοι (=αναίσθητοι, υπεροπτικοί), αλαζόνες, αναιδείς που έχουν κάνει κατάληψη σε ένα ξένο σπίτι και κατασπαταλούν ξένη περιουσία. Τους απασχολεί μόνο η καλοπέρασή τους (τρώνε, πίνουν, παίζουν ζάρια) γι΄αυτό και αναγκάζουν τον αοιδό Φήμιο να παίζει γι’ αυτούς.

Σημείωση: Ο Όμηρος με το να τονίζει το γεγονός πως ο Φήμιος τραγουδούσε στους μνηστήρες από ανάγκη, προοικονομεί τη σωτηρία του στη ραψωδία χ από τη σφαγή των μνηστήρων κι όσων τους υπηρετούσαν πρόθυμα.

ΓΙΑΤΙ Η ΑΘΗΝΑ ΕΠΕΛΕΞΕ ΝΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΘΕΙ ΣΕ ΜΕΝΤΗ;

1)Ο Μέντης είναι παλιός φίλος του Οδυσσέα και επομένως είναι φυσική η παρουσία του στο παλάτι. Δεν θα κινήσει υποψίες στους μνηστήρες.

2)Ως φίλος και συνομήλικος του Οδυσσέα θα κερδίσει πιο εύκολα την εμπιστοσύνη του Τηλέμαχου (σαν πατέρας του)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.Ποια είναι τα κύρια εξαρτήματα του ταξιδιού της Αθηνάς;

2. Πώς υποδηλώνεται ο πολεμικός χαρακτήρας της;

3. Πώς γίνεται η μετάβαση από τον Όλυμπο στην Ιθάκη;

4. Τι ονομάζουμε επιφάνεια; Ποιους άλλους τρόπους εμφάνισης γνωρίζετε;

5. Για ποιους λόγους επέλεξε η Αθηνά τη μορφή του Μέντη;

6. Ποια εικόνα αντίκρισε η Αθηνά μόλις έφτασε στο παλάτι;

7. Πώς παρουσιάζεται ο Τηλέμαχος και πώς οι μνηστήρες;

8. Ποια είναι τα στάδια του τυπικού της φιλοξενίας;