ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Α) Φανερώνει αυτό που γίνεται στο παρόν και βρίσκεται στην εξέλιξη του.

(π.χ κάθε πρωί πηγαίνω στο σχολείο δίχως καθυστέρηση)

Β) χρησιμοποιείται σε γνωμικά, παροιμίες (γνωμικός ενεστώτας)

(π.χ. Όπου λαλούν πολλά κοκόρια, αργεί να ξημερώσει)

Γ) Αντί για μέλλοντα για μια βέβαιη πράξη

(π.χ αύριο φεύγω οριστικά= θα φύγω)

Δ) αντί για αόριστο και δίνει ζωντάνια στην αφήγηση(ιστορικός-δραματικός)

(π.χ. έφτασα στο σπίτι μετά κόπων και βασάνωνֹ ανοίγω την πόρτα, κατευθύνομαι προς το σαλόνι και βλέπω έναν ξένο να κάθεται στον καναπέ!)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Φανερώνει μια πράξη που γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά:

Π.χ. κάθε πρωί πήγαινε στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση

.

ΑΟΡΙΣΤΟΣ

Φανερώνει μια πράξη που έγινε στο παρελθόν και δεν είχε διάρκεια (στιγμιαία)

Π.χ. Το πρωί πήγα στο σχολείο αργοπορημένος.

Ποιος είδε το Θεό και δεν φοβήθηκε; (γνωμικός αόριστος)

ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Φανερώνει μια πράξη που θα γίνεται στο μέλλον εξακολουθητικά.

π.χ Κάθε πρωί θα πηγαίνω στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση

ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Φανερώνει μια συνοπτική μελλοντική πράξη (χωρίς μεγάλη διάρκεια)

Π.χ Αύριο θα πάω στο σχολείο χωρίς καθυστέρηση.

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

Φανερώνει μια πράξη που ενώ ξεκίνησε στο παρελθόν, τα αποτελέσματα της φτάνουν, διαρκούν μέχρι το παρόν.

Π.χ Τα νερά στην αυλή έχουν παγώσει και υπάρχει κίνδυνος ολισθηρότητας.

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

Φανερώνει μια πράξη που άρχισε και τελείωσε στο παρελθόν πριν από μια άλλη.

Π.χ Τα νερά στην αυλή είχαν ήδη παγώσει, όταν φτάσαμε εμείς.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Φανερώνει μια πράξη που θα γίνει στο μέλλον πριν από μια άλλη.

Π.χ, Μέχρι να φτάσουμε εμείς, τα νερά θα έχουν ήδη παγώσει.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ- ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ	ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ     ΠΑΡΟΝ                ΠΑΡΕΛΘΟΝ                 ΜΕΛΛΟΝ
Μη συνοπτικό (εξακολουθητικό)	Ενεστώτας (τρέχω)	Παρατατικός (έτρεχα)	Εξακολ.Μέλλοντας (θα τρέχω)
Συνοπτικό (στιγμιαίο)		Αόριστος (έτρεξα)	Στιγμ. Μέλλοντας (θα τρέξω)
Συντελεσμένο	Παρακείμενος (έχω τρέξει)	Υπερσυντέλικος (είχα τρέξει)	Συντ. Μέλλοντας (θα έχω τρέξει)

ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ενεστώτας, Παρατατικός, Αόριστος

ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ :Όλοι οι μέλλοντες, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος.

ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

Το θέμα κάθε κλιτής λέξης, επομένως και του ρήματος, λέγεται το τμήμα που βρίσκεται στην αρχή της και μένει αμετάβλητο (δεν αλλάζει μορφή). Επίσης δηλώνει και το ποιόν του ρήματος (συνοπτικό, εξακολουθητικό, συντελεσμένο)

Στα ρήματα διακρίνεται σε:

Α) Ενεστωτικό θέμα (ενεστώτας, παρατατικός, εξακολουθ.μέλλοντας)

Τρέχ-ω, έτρεχ-α, θα τρέχ-ω

Β) Αοριστικό θέμα (Αόριστος, Στιγμ Μέλλοντας, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος και Συντελεσμένος Μέλλοντας).

Έτρεξ-α, θα τρέξ-ω, έχω τρέξ-ει, είχα τρέξ-ει, θα έχω τρέξ-ει.

ΑΥΞΗΣΗ

·         Όσα ρήματα αρχίζουν από σύμφωνο, μπορούν να πάρουν μπροστά από το θέμα, στην οριστική του παρατατικού και του αορίστου ένα ε-.(πχ. τρέχω, έ-τρεχα)

·         Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο δεν παίρνουν αύξηση, αλλά διατηρούν το φωνήεν ή δίψηφο σε όλους τους χρόνους (π.χ εύχομαι, ευχόμουν).

·         Κάποια ρήματα παίρνουν αύξηση η- (έρχομαι-ήρθα, πίνω-ήπια, είμαι-ήμουν, ξέρω-ήξερα, θέλω-ήθελα) και τα σύνθετα ρήματα που αρχίζει το β’ συνθετικό τους από –α ( υπάρχω-υπήρχα, παράγω, παρήγαγα, παραγγέλω-παρήγγειλα).

·         Κάποια ρήματα παίρνουν αύξηση ει- (βλέπω-είδα, λέω-είπα, έχω-είχα).

·         Στα σύνθετα ρήματα που έχουν ως πρόθημα πρόθεση (αμφι-, ανα-, αντι-, από-, δια-, εισ-, εκ(ξ)-, εν(εμ,ελ,εγ)-, επι-, κατα-, μετα-, παρα-, περι-, προ- προσ-, συν(συμ, συλ, συγ,συ)-, υπερ-, υπο-.) η αύξηση μπαίνει ανάμεσα στο πρόθημα και το θέμα του ρήματος (εσωτερική αύξηση)

Πχ. διακρίνω-διέκρινα, αναφέρω-ανέφερα (χάνεται το φωνήεν του προθήματος)

Αλλά περιπλέκω-περιέπλεξα, προβάλλω- προέβαλα. (περι- και προ- εξαίρεση)

·         Άλλα δεν παίρνουν ποτέ αύξηση(προφταίνω-πρόφτασα, καταλαβαίνω-κατάλαβα)

·         Το ίδιο συμβαίνει και με τα επιρρήματα κακο-, καλο-, ξανα-, παρα-, πολύ-.

Πχ. παρατρώω- παραέφαγα (και παράφαγα), ξαναγράφω- ξαναέγραψα (και ξανάγραψα) ,πολυβλέπω- πολυέβλεπα.

·         Άλλα δεν παίρνουν ποτέ αύξηση(προφταίνω-πρόφτασα, καταλαβαίνω-κατάλαβα)

Η ΑΥΞΗΣΗ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΤΟΝΙΖΕΤΑΙ ΧΑΝΕΤΑΙ

Έτρεξα, έτρεξες, έτρεξε, έτρεξαν ΑΛΛΑ τρέξαμε, τρέξατε

ΠΡΟΣΟΧΗ!!

ΑΥΞΗΣΗ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΜΟΝΟ ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΥ.

Η ΑΥΞΗΣΗ ΧΑΝΕΤΑΙ:

Α) στην υποτακτική του αορίστου, π.χ να τρέξω, να διαγράψω.

Β) στην προστακτική του αορίστου : αντιγράφω-αντίγραψε (όχι αντέγραψε), διαγράφω- διάγραψε (όχι διέγραψε).